Քո ուշացա՛ծ սերը, Դու չուշացա՜ծ իմ սեր:

ՈՒՇԱՑԱԾ ԻՄ ՍԵՐ

                I

Դու տեսնո՞ւմ ես հիմա, իմ սիրելի՜,

Թե մեզ ո՜ւր հասցըրեց քո ուշացած սերը,

Քո ուշացա՛ծ սերը,

Դու չուշացա՜ծ իմ սեր:

Կշտամբանքի խոսքեր ես չեմ ուզում ասել:

Բայց դու ո՞նց թույլ տվիր,

Որ նա՛ դառնա տերըդ,

Ում դու չէիր սիրում

Եվ ում համար

Չէին դողում շրթերդ՝ ինչպես հիմա,

Չէին շողում աչքերդ՝ ինչպես հիմա,

Ինչպես հիմա՝ կուրծքըդ չէր տըրոփում կրքով:

Ինչպե՞ս դու քանդեցիր տունըդ քո իսկ ձեռքով:

Զուր մի՛ արդարանա:

Սիրո հարցում

Չի՜ ճանաչում կյանքը արդարացում:

Զուր մի՛ ասա, թե դու

Բոլորովին անփորձ աղջիկ էիր այնժամ,-

Սե՜րը, ո՛չ, չի զգում փորձի կարիք:

Մի՛ մտածիր իզուր,

Թե կյանքն ինքը քեզ հետ իբըր վարվեց դաժան,-

Կյանքը չի՜ բաժանում չարիք-բարիք:

Եվ մի՛ կարծիր իզուր,

Թե չբերեց բախտըդ:

Բախտ բերելըս ո՜րն է,

Նրան ձե՛ռք են բերում:

                II

Եվ այսպես է լինում.

Նրբության տեղ՝ սիրով

Ոմանք նուրբ մետաքսն են գերադասում հաճախ։

Եվ այսպես է լինում.

Տաքության տեղ սիրո

Ոմանք տաք մուշտակն են գերադասում հաճախ։

 Ո՞ր հիմարը կասի, թե վատ բան է

Բարձըր աստիճանը,

Փողով լի գրպանը,

Եթե... սիրո հարցում շիրիմ չէ գրպանը:

Երախտապա՜րտ եմ ես դատարկ իմ գրպանին,

Թե չէ, ի՛նչ իմանաս, աստվա՜ծ չանի,

Չէ՞ որ կարող էր նա ինձ էլ գուցե

Ուրիշների հիմար դրության մեջ գցել.

Կարող էի, այո՛, կարող էին ինձ է՛լ

«Աղվես» -ի տեղ իրենց ուսին գցել.

Իբրև մուշտակ՝ կրել,

Իբրև ոսկե քորոց՝ կրծքին խրել։:

Չեն կարո՞ղ,

 Ի՞նչ է,

Նրանք՝ հետիոտըն,

Իսկ ես ձիավո՞ր եմ.

Նրանք՝ կլոր զրո,

Իսկ ես միավո՞ր եմ:

Ախ,չէ՞, կարո՛ղ էին,

Որովհետև կյանքում

Մեծագույնը մեծին միշտ հաղթում է։

Իսկ շատերի համար, անշուշտ, սրտից մեծ է

Կահավորված-կարգին-շքեղ տունը:

Ախ, չէ՜. կարո՛ղ էին,

Որովհետև կյանքում

Թեպետ հաղթությունը միշտ նորինն է,

Սակայն հինն էլ կյանքում

Նրանով է կանգուն,

Նրանով է զորեղ,

Որ նա հին է:

Իսկ «քաղքենի» կոչումն այնքան է հին կյանքում,

Որքան... ինքը կինը:

Բայց արտաքուստ քեզ պես

Ու քեզ նման կարծես

Նույն այդ կինը

Անհունորեն քեզնից և տարբեր է այնպես,

Ինչպես նկարներից՝ «նեգատիվը»:

Եվ ինձ համար բախտ է,

Մեծ պատիվ է,

Որ դու ուրի՜շ կին ես,

Իմ անգի՛նըս,

Որ հեռու ես ամեն մի քաղքենուց,

Ինչպես պղտոր ջուրը՝ կարմիր գինուց...

                III

Բայց, սիրելի՛ս, քեզ հետ եղել է վատթարը,

Քեզ հետ պատահել է ահավորը:

Քաղքենուհին անգամ պակաս մեղավոր է,

Քան դու՝

Իմ անմե՛ղըս,

Իմ արդա՜րըս:

Նա՝ վատ թե լավ՝ կյանքում առևտուր է անում.

Մի բան՝ տալիս,

Տեղը ուրիշ բան է առնում:

Նրան կարելի է արհամարհել,

Իսկ քեզ... կարելի է քեզ չներե՜լ,

Որովհետև նրանք սեր են խաղում,

Իսկ դու... խաղացել ես դու սիրո՜ հետ.

Որովհետև նրանք կյանք են խաղում,

Իսկ դու... խաղացել ես դու կյանքի՜ հետ:

Քեզ ո՞նց ներել, թե դու

Գնացել ես մարդու

Այնպես, ինչպես մի օր քո հեռավոր տատը,

Երբ որ հարցը ոչ թե սերն ու սիրտն են լուծել,

Այլ, ամենից առաջ, մատնեմատը։

Ինչպե՞ս ներել, թե դու

Գնացել ես մարդու,

Ինչպես Արևելքում ընդունված է եղել

Երկո՜ւ հազար տարի՝

Զավակի հետ մի լավ գերդաստանի,

Որի յոթը պորտին ճանաչել է հայրըդ,

Որի յոթը պորտին ճանաչել է մայրըդ,

Ճանաչել են,

Սակայն նրա գերդաստանի՜ն,

Բայց ո՛չ նրան, ում դու

Գնացել ես մարդու:

Գնացել ես մարդու

Եվ... մտածե՛լ,

Թե սերն ինքը,

Եթե կյանքում նա կա,

Հետո մի օր կգա,

Թո՛ղ որ առաջնեկի՝

Քեզ պես ու քեզ նման մի աղջըկա,

Թո՛ղ որ երկրորդ մանկան՝

Իր հոր քթից թռած մի շեկլիկի

Ծնընդի հետ,- մե՜կ է՝

Միայն թե գա...

Սակայն սերը փառք չէ,

Ոչ էլ հաջողություն,

Որ հետո գա

Եվ կամ

Բնավ չգա:

Հյո՛ւր չէ,

Որ մերթ ընդ մերթ այցելի ձեր տունը,

Մերթ պատճառի հաճույք

Ու մերթ՝ տհաճություն,

Խանգարելով անուշ ձեր ետճաշյա քունը։

Ախ, չէ՜,

Սերը հյո՛ւր չէ,

Տանը հյո՛ւր չէ սերը:

Թե բանն այդտեղ հասավ՝

Նա տանտե՜ր է:

Հիմա դու լավ գիտես,

Իմ սիրելի՛,

Որ սիրո հետ խաղալ չի՜ կարելի.

Ո՛չ նա խաղալիք է,

Ո՛չ էլ մանուկ ես դու:

Իսկ թե խաղալիք է՝

Նա չի ջարդվում ինքը.

Հետը խաղացողին արդեն ինքն է այնպե՛ս ջարդում,

Ինչպես որ նա քեզ է ջարդել հիմա...

Մի՞թե արդեն պարզ չէ և քե՛զ համար,

Որ կարող է սերը... վրեժխնդի՜ր լինել,

Վրեժ լուծել՝

Իրեն անտեսելո՜ւ համար.

Տառապալից սիրով չսիրողին զինել,

Ինչպես որ քեզ՝ հիմա...

                IV

Ես սառույցի նման կհալչեի

Քաղքենական տաքուկ ու գաղջ օդում,

Եվ ինձ... ինձ չէր փրկի

Եվ ո՛չ մի սառնարան՝

Վերջին «մարկան» վրան:

Ես թշնամո՛ւս անգամ չեմ կամենում

Տնաբույս ճյուղ լինել արմավենու՝

Լուսամուտի գոգին,

Կըճուճի մեջ կավե,

Եվ կամ լինել ոսկե-չգործածվող գավե՜ր...

Չէ՛, ես սառույցի պես կհալչեի

Քաղքենական տաքուկ ու գաղջ օդում:

Բայց... ես ո՜նց եմ ուզում

Ու երազում,

Անգի՛ն,

Քո ոտքերը տեսնել իմ գրկաբաց շեմքին,

Քեզ մեկընդմիշտ տեսնել իմ տանն աղքատ ու հին

Եվ հավատալ, որ դո՛ւ,

Դո՜ւ ես տանտիրուհին:

Բա՛րձըր,

Բա՜րձր է հնչում.

________«Իմ սիրելի՜»,

________«Իմ սե՜ր»:

Բայց ես ո՜նց եմ ուզում

Ու երազում,

Անգի՛ն,

Քեզ շշուկով, ան-ծա՜յր մի շշուկով ասել,

Քեզ շշնջալ.

________«Իմ կի՜ն»...

V

Իսկ դու ուրիշինն ես,

Իսկ դու ուրիշինն ես,

Դո՛ւ - ուրիշի՜ն:

Դո՛ւ, իմ հարազա՜տը,

Մոտի՜կ - հարազատը,

Եվ - ուրիշի՜ն...

Ա՜խ, ուրիշին թող որ մեկ ուրիշը լիներ,

Չէ՞ր կարելի, ասա ՛:

Ա՜խ, դու այդ ինչպե՞ս ես ուրիշինը եղել,

Իմ սիրելի՜, ասա՛...

Եվ նա ով է՝ գիտե՜մ:

Պարզ է. նա ո՛չ կարիճ,

Եվ ո՛չ էլ իժ է նա:

Գուցե վատ չէ այնքան,

Գուցե լավն է անգամ,

Բայց քեզ համար օտա՜ր - ուրի՜շ է նա...

VI

Ինձ բռնեցի հանկարծ ես այն բանում,

Որ ոտքերըս հաճախ ինձ, ակամա

Անվերջ այգիներից - այգիներ են տանում:

Իսկ դուք մի՛ շտապեք հանցանքի մեջ բռնել:

Այգիներ եմ գնում ո՛չ թե նրա համար,

Որ շրջում են այնտեղ կանայք ամե՜ն ոճի.

Կանայք՝

____Նման նրբին ճենապակու.

Հիանալ ես ուզում, ուրիշ ոչի՜նչ...

Կանայք՝

____Նման շքեղ սիրամարգի.

Իրենք՝ անգույն, մինչդեռ նրանց հագի՜ն...

Կանայք՝

____Նման դռան, որ չեն փակում.

Կողպեք բաց անելու ո՛չ մի հակում...

Եվ աղջիկնե՜ր.

________Աչքերն այնպե՛ս վճիտ,

Որ լեռնային ջրին եթե ասես՝

«Ջինջ ես աղջըկական աչքերի պես»,

Ջուրը հիացմունքից կլճանա մի պահ,

Շո՛յված կզգա այնպե՛ս,

Կզգա այնպե՜ս հպարտ:

Եվ աղջիկներ բազո՛ւմ-

Այնպես նազո՜ւն,

Նազո՜ւկ,

Որ ամե՛ն մի պախրա,

Ամեն եղնի՛կ,

Այծյա՜մ

Ցնծությունից պիտի շիկնի ներքուստ,

Եթե լսի հանկարծ իր հասցեին.

«Ասես աղջիկ լինի, ահա թե ի՜նչ»:

Եվ աղջիկնե՜ր-

________Այնքա՛ն կախարդիչ ու թովիչ

 (Նրանց թովչանքն արդյոք ի՞նչ մակդիրով չափես),

Եվ աղջիկնե՜ր-

________Թովիչ՝

________աղջըկա՛ պես...

Բայց ինձ այգի են տանում ոչ թե նրանք՝

Ո՛չ թե այս բոց կանայք,

Աղջիկներն այս կրակ,

Ո՛չ էլ անծանոթին

Իբրև մոտիկ,

Վերջ ի վերջո «դու»-ով անվանելու հույսը...

                VII

Սակայն ճիշտ է, որ ես այգիներ եմ գնում,

Եվ ճիշտ է, որ այնտեղ կանա՛յք չեն ինձ տանում:

Մանուկներն են տանում, երեխե՜քը:

Լայն ծառուղի:

Ավազ, որ և շեկ է,

Ինչպես այն թմբլիկը, ա՛յ, այս մեկը,

Որ իր գլխին,

Ասես

Թասակի պես,

Անվտանգ արևն է մազերի տեղ կրում:

Ինչպես և այն մե՛կը,

Այն մե՜կը, տե՛ս,

Որ ավազին, մատով, ինչ-որ բան է գրում:

Ժպտուն դեմքը նրա,

Նրա ձեռ ու ոտը

Այնպես պեպենոտ է,

Որ ուզում ես լվալ առվի ջրով այս ջինջ.

Քեզ թվում է տղան ոչ թե պեպենոտ է,

Այլ որ նրա դեմքը,

Նրա ձեռ ու ոտը

Այս ավազն է նախշել, ուրիշ ոչինչ:

Իսկ հապա ա՛յս մեկը...

Ա՛խ, այս երեխե՜քը...

Ամեն մեկըս ունի իր մեծ թուլությունը.

Մեկին՝ բարությունը,

Մեկին՝ մայրությունը,

Մեկին՝ խմիչքները,

Մեկին՝ սերը կանանց։

Ինձ մոտ մանուկների տիրություն է.

Ինչքան ինձ հիշում եմ՝

Հպատա՜կն եմ նրանց:

Ես, իսկապես ասած, այսպես եմ հասկանում.

Մարդիկ ուրիշ բան չեն, քան թե մանուկ՝

Մանուկ - հասակ առած,

Մանուկ - տարեց դառած,

Եվ, վերջապես, նաև մանուկ - ծերուկ:

Ես, իսկապես ասած, այսպես եմ հասկանում.-

Մեր մեջ ամեն լավ բան մանկականն է,

Ուստի «մանկականն» է լավի ածականը.

Այդպես չի՜ կարելի կոչել ժխտականը...

Իսկ դուք նկատե՞լ եք,

Բոլոր մանուկները

Ե՛վ նման են իրար,

Ե՛վ իրարից տարբեր:

Չե՞ք նկատել արդյոք, որ աշխարհում

Տգեղ մանո՞ւկ, երբե՛ք,

Աշխարհումըս բոլո՜ր մանուկներն են սիրուն...

...Ու ես թափառում եմ այգիներում,

Որ վերստին լսեմ զանգ-ծիծաղը նրանց,

Տեսնեմ ինքամոռաց-տարված խաղը նրանց.

Տեսնեմ,

Թե ինչպես են կավից տնակ շինում,

Գոտի շինում խոտից.

Տեսնեմ,

Թե ինչպես են իրենք իրենց զինում՝

Լաց լինելով ստից.

Լսեմ,

Թե ոնց նրանք բլբլում են անվերջ

Ու մոր հոգին հանում.

-«Իսկ այս ի՞նչ է, մա՛մա»…

Լսե՛մ,

Թե հալվելով՝

Ի՜նչ սիրով է նրանց մայրը պատասխանում,

Մերթ էլ.

-«Բավական է, դե մի՛ հանիր համը»...

Տեսնե՛մ,

Թե ինչպես են մեկը մեկի առաջ

Իրենց հայրիկներով հպարտանում.

Սրանն ինժեներ է,

Նրանն օդաչու է,

Որ... երկընքի՜ց անգամ անց է կենում...

Այստեղ ես հասկանում,

Զգում ու հասկանում ամբողջ սրտով,

Որ դու ի՞նչ էլ լինես՝

Ճարտարապե՛տ,

Վարպե՛տ,

Միլիցիոնե՛ր,-

Դու ամենի՜ց առաջ՝

Այս ամենից առաջ և կամ հետո՝

Պարտավոր ես կյանքում... «հայրի՛կ» լինել...

Եվ խենթ մի ցանկություն

Լափլիզում է քո սիրտն ու քո հոգին

Որ քե՛զ,

Եվ քե՛զ,

Եվ քե՜զ

«Հայրիկ» կոչի ձայնը ինչ-որ մեկի:

Ինչո՞ւ ինչ-որ մեկի։

Ո՛չ թե ինչ-որ մեկի,

Այլ, սիրելի՜ս, ձայնը մե՛ր մանկիկի...

                VIII

Մենք ինչքա՜ն ենք տխրել՝ երազելով,

Ես աղջիկ եմ ուզում,

Իսկ դու՝ տղա:

Ես աղջիկ եմ ուզում՝ քո՛ մազերով,

Դու տղա ես ուզում՝ ի՛նձ պես թխաչ...

Ես աղջիկ եմ ուզում,

Որ քեզ նման լինի.-

Քեզ պես՝ կախարդանքով իրեն զինի.

Քո հասակի նման՝ մանկանկար հասակ,

Ինչպես քո դեմքի շուրջ՝ լուսապսակ.

Լինի քեզ պես նազո՛ւկ,

Քեզ պես նազո՜ւն,

Եվ քեզ նման զգաստ,

Ե՛վ երազուն.

Որ երբ ժպտա քեզ պես՝

Բացվի արշալույսը.

Ու երբ նայի քեզ պես՝

Վառվի մարած հույսը.

Երբ ծիծաղի քեզ պես՝

Զգաս-

____Կյանքն է զնգում.

Ու երբ սիրի-

____Զգաս՝

Արժե՜ ապրել կյանքում։

Ամե՛ն ինչով նման,

Թուլությունո՜վ անգամ,

Քե՛զ պես,

Միայն... քեզ պես դառնություննե՜ր չզգա...

Իսկ դու «չէ՛» ես ասում.

Դու ուզում ես տղա:

Թո՛ղ որ իր հոր նման տգեղ լինի, ոչի՜նչ,

Բայց թող աստղով լինի՝ իր հոր նման:

Մոր հոգու հետ, ոչի՜նչ, իր հոր նման

Թող նա մեկ-մեկ խաղա,

Չարություններ անի,

Բայց թող՝ իր հոր նման՝ երբե՜ք երես չառնի:

Թո՛ղ որ՝ իր հոր նման՝ շա՜տ բան տեսնի կյանքում,

Բայց թող՝ իր հոր նման՝ մի՛շտ էլ մնա կանգուն.

Թո՛ղ նա իր հոր նման՝ մեղկությունը ատի,

Փոքրոգություն, քծնանք իր հո՛ր նման դատի.

Իր հոր նման՝ երբեք չշլանա փառքից,

Թող շլանա, լավ է, աղջիկների քայլքի՜ց.

Իր հոր նման՝ թող որ հափշտակվի՛, տարվի՛,

Բայց երբ ժամը հասնի, հո՛ր պես սիրահարվի,

Հո՛ր պես կարողանա ատել, սիրել,

Կարողանա քե՛զ պես բախտի տիրել...

Ես ինչպե՜ս եմ ուզում

Ինձ հա՛յր տեսնել,

Դու ինչպե՜ս ես ուզում

Քեզ մա՛յր տեսնել...

                IX

Բայց դու արդեն... արդեն մայր ես վաղուց.

Բակում քո տղան է հիմա խաղում...

...Ես ո՛չ փոքրոգի եմ,

Ո՛չ տգետ եմ,

Սակայն արի ու տես, որ խանդոտ եմ:

Ես խանդոտ եմ, ինչպես գարնան գետը՝

Ամեն ջրի հանդեպ,

Ինչպես արեգակից խանձված խոտը՝

Ամեն հրի հանդեպ:

Ի՜նչ փույթ, թե խանդելու չունեմ տեղիք,

Բայց իրավո՜ւնք...

Չէ՞ որ ամբողջովին քոնն եմ:

Քո՜նն եմ,

Բայց ո՛չ իբրև կրծքիդ թառած ծաղիկ.

Քո՜նն եմ,

Սակայն իբրև ո՛չ պաշարված քաղաք,

Ո՛չ էլ հարձակումով մեկեն շահված քաղաք:

Քոնն եմ ամբողջովին՝

Ա՛յն տան նման,

Ուր դու և՛ տանտեր ես այդ տան համար,

Ե՛վ տան միա՜կ-միա՜կ բնակիչը:

Չէ՞ որ ես այլ բան չեմ,

Ես լոկ սիրո ճիչ եմ՝

Խոսուն կասկածներիդ լուռ փարատման համար:

Քոնն եմ իմ անցյալո՛վ,

Իմ ներկայո՛վ,

Երազներո՛վ բոլոր,

Ապագայո՜վ.

Քոնն եմ ամբողջովի՜ն,

Իմ սիրելի՛ս։

Սա իրավունք մի՞թե ինձ չի տալիս

Գեթ այսքանից հետո պահանջելու,

Որ իրավունք չունես ինձ տանջելու,

Որ դու պիտի լինես ի՛մը՝ անվերապա՜հ,

Ի՛մը՝ ոտից գլո՜ւխ,

Ի՛մը՝ ամբողջովի՜ն.

Որ քո գորովագին սիրո ծովին

Ես տեր լինեմ,

Ինչպես ծովի հին աստվածը՝

Ինքը՝ Պոսեյդոնը.

Որ դու ամբողջովին ի՛մը լինես այնպես,

Ինչպես ես եմ քոնը.

Որ մի՜ կաթիլ անգամ դու չցրես,

Էլ չեմ ասում՝ սիրե՜ս...

Էլ չեմ ասում՝ սիրե՞ս...

Բայց ես գիտեմ, թե դու ո՜նց ես երկըրպագում,

Ո՜նց ես պաշտում... նրան,

Որ կոչում է քեզ «մայր»:

Ու ես, որ ո՛չ կույր եմ,

Ո՛չ էլ հիմար,

Միշտ մի հարցի առաջ աչք եմ փակում.-

Ո՞վ է առաջինը քո մեծ հոգում.

Ե՞ս եմ արդյոք, թե նա,

Ու վա՜յ թե նա...

Եվ ի՜նչ էլ որ լինի՝

Ես չեմ խանդում նրան,

Ա՛խ, չէ՜, ես լոկ քեզ եմ որդուդ համար խանդում.

Չէ՞ որ նա լոկ քոնն է և... իմը չէ:

Ու ես ո՜նց կուզեի,

Ո՜նց կուզեիր և դու,

Որ նա լիներ ի՛մը,

Որ ինձ «հայրի՜կ» կանչեր,

«Հայրիկ» այնպե՜ս կոչեր,

Այնպե՜ս գոչեր,

Որ աշխա՜րհը լսեր հոր անունը:

Բայց նա քոնն է միայն և իմը չէ:

Ցավն էլ այստեղ է, որ... խորանում է...

X

Հո ասեղ չէ սերը, որ կորցընես,

Իսկ թե ասեղ է նա՝ կթաքցընե՞ս

Ինչ որ բարձիկի մեջ կամ տոպրակում։

Եթե ասեղ է նա՝

Աչք է ծակում...

Դե՛հ, ո՞ւմ լավ հայտնի չէ մեր իսկ թուլությունը.

Մենք բոլորս էլ մի քիչ փսփսուք ենք սիրում։

Իսկ գեղեցիկ սեռի դրությունը

Շա՜տ է նախանձելի այս հարցերում:

Ոմանց համար արդեն դա մի թուլություն է,

Ինչպես ջուր խմելը, հաց ուտելը...

Պատկերացրեք հիմա դուք մեր դրությունը։

Պարզ է. հայտնի դարձավ և մեր սերը:

Ուրիշները դարձան կիսով նրա տերը.

Ե՛վ այս, և՛ այն կողմից տընտըղեցին նրան,

Մերթ թաղեցին նրան,

Մերթ պեղեցին նրան:

Ուրիշ խոսքով ասած՝

Նա մի դրոշ դարձավ,

Որ ո՛չ թե ձեռքից-ձեոք - բերնից-բերա՜ն անցավ...

Չէ՛, ասե՜ղ չէ սերը, որ թաքցընես,

Իսկ թե ասեղ է նա՝

Աչք է ծակում.

Իսկ թե ասեղ է նա՝

Հենց թաքցընես՝

Քո ցանկությանն ընդդեմ կհագցընես

Պոչից երկա՜ր մի թել,

Որ երևա՛ իսկույն։

Մենք ասեղը թելել բնավ չենք էլ փորձել:

Բայց ի՜նչ...

____Դուրս է գալիս՝

Հիմար բան ենք գործել.

Կարելի է, ինչ խոսք, սիրահարվել

Միայն... հարկավոր էր խելոք վարվել,

Սուսի՜կ - փուսի՜կ այնպես...

Աստվա՛ծ վկա, այսպես

Չէ՞ որ կարելի է անգամ խելագարվե՜լ:

Ախար իմ ի՜նչ գործն է՝ մարդիկ ո՞նց են անում:

Իմ ի՜նչ գործն է.

Մարդիկ շա՛տ բաներ են անում,

Հազար ու մի տեսակ վա՛տ բաներ են անում:

Ես գործ ունեմ մարդկա՜նց,

Ո՛չ թե ամեն կարգի նրանց արարքի հետ.

Ես գործ ունեմ սիրո՜,

Ո՛չ թե թաքուն կապի հրայրքի հետ.

Միայն աղբյուրի՜ հետ հավերժախոս ու ջինջ,

Եվ ո՛չ հոսանքի հետ հեղեղային.

Եվ ո՛չ երբեք մոր հետ այն տղայի,

Որին չար ընկերն է խաղում դաղում.

____________-«Է՜յ, բի՛ճ...»:

                XI

Ու մեր սերը բացվեց,

Բերնեբերան անցավ.

Օրվա հերոս դարձավ

Ու նյութ օրակարգի:

...Ու ես էլ իմ կարգին

Խոսք տվեցի, անգի՛ն,

Այսուհետև էլ քեզ... քե՛զ... չսիրե՜լ,

Իշխել հոգուս վրա,

Սրտիս տիրել...

Ա՜խ, սրտի տեղ եթե լիներ լեզո՜ւն,

Որ խոստացավ հանգիստ քեզ չսիրել:

Հասկանո՞ւմ ես, թե ես ինչ եմ ասում,

Հասկանո՞ւմ ես արդյոք. քե՛զ... չսիրե՜լ...

Գուցե գիտակցաբար ես ստեցի՞,

Գլուխս ազատեցի՞:

Չէ՜, պարզապես

Կարծես ընդունված է ժողովներում

Ուրի՛շ տեսակ խոսել:

Ինչպես ընդունված է ժողովներում՝

Նույնն արեցի ես էլ...

Բայց և այնպես հիմա ա՛յլ լեզվով են խոսում

Այս տողերը:

Բարեկամնե՛ր,

Անգի՜ն,

Այսօր ես հուզվել ու սրտնեղել եմ:

Բարեկամնե՛ր,

Անգի՜ն,

Չէ՞ որ խոսք եմ տվել էլ չսիրել,

Չէ՞ որ խոստացել եմ իշխել հոգուս վրա,

Սրտիս տիրել...

Խոստացել եմ:

____Սակայն

Եթե բան դուրս չգա՞...

Թո՛ղ որ ասեն, թե սա

Սովետական մարդուն բնա՜վ սազական չէ,

Թո՛ղ որ ասեն, անգի՜ն,

Որ մեր սերը կյանքում բնա՜վ տիպական չէ,

Թո՛ղ որ այդպես:

____Սակայն

Չէ՞ որ կյանքում նա կա,

Չէ՞ որ արժան գտան նրան նիստի տանել,

Քննարկումից հետո կեսլուրջ ու կեսկատակ

Չէ՞ որ խորհուրդ տվին.

-«Կարելի՜ է անել...»:

Ո՛չ: Միայն ո՜չ այնպես, ինչպես հարմար գտան:

Ես գործ ունեմ մարդկա՜նց,

Ո՛չ թե ամեն կարգի նրանց խորհըրդի հետ.

Ո՛չ թե թաքուն կապի,

Ես գործ ունեմ միայն սիրո ու սրտի՜ հետ...

                XII

Հիմա դու տեսնում ես, իմ սիրելի՛,

Թե մեզ ո՜ւր հասցըրեց քո ուշացած սերը,

Քո ուշացա՛ծ սերը,

Դու չուշացա՜ծ իմ սեր:

Դատափետում եմ քեզ

Ու խստորեն դատում

Նրա՛ համար, որ դու

«Ընտանիք ես քանդում»:

Բախտի ի՜նչ չար կատակ

Եվ ի՜նչ ծաղր է հիմար,

Դո՛ւ, որ հենց ծնվել ես ընտանիքի համար,

Սուրբ օջախի՛,

Սիրո քո տանիքի՛ համար,

«Ընտանի՜ք ես քանդում»...

Եվ դու պարտավոր ես փրկե՞լ մի ընտանիք,

Որ շա՜տ վաղուց արդեն կործանվել է ինքը.

Հանուն կործանվածի կործանումի մատնել

Ուրի՞շ մի ընտանիք:

Ու՞ր է այստեղ խիղճը,

Դատողությո՛ւնն ուր է,

Ո՞ւր է աոողջ միտքը.

Հանուն փլված մի տան՝

Մեկ այլ տանիք քանդել,

Եվ ինչպիսի՜ տանիք...

Եվ մի՞թե քեզ դատող,

Դատափետող մարդիկ չեն իմանում,

Որ դու... հեղո՜ւկ չես դու,

Որ քո ձևը փոխես այն ամանում,

Որտեղ որ քեզ կածեն...

Մի՞թե մինչև հիմա ոմանք չեն հասկացել.

Դու կենդանի՛ մարդ ես,

Ամենամա՜րդ մարդը,

Սիրո՜ղ մարդը,

Քեզ չի կարող ձև տալ ամեն կուժ ու կուլա,

Եվ որ չորստառանի «մարդ» կոչվածը կյանքում

Շա՜տ ավելի բարդ է,

Քան թե հազարաբառ, թեկուզ սրբագործված, մի ֆորմուլա...

Եվ դու ինչպե՞ս հիմա բերան իսկ չբանաս,

Ինչպե՞ս դու նրանց դեմ չըմբոստանաս,

Երբ դու շա՛տ լավ գիտես.

Բոլո՜ր օրենքները նրա՛ համար են լոկ,

Որ պաշտպանեն կյանքում մարդկայի՛նը,

Մարդո՜ւն,

Եվ որ բոլոր տեսակ օրենքներից բացի

Կա մի օրենք ևըս - և շա՜տ խելոք.

Բոլոր օրենքների ո՛չ թե տառն են կարդում,

Այլ էությո՜ւնը լոկ...

Եվ դու ինչպե՞ս հիմա բերան իսկ չբանաս,

Ինչպե՞ս դու նրանց դեմ չըմբոստանաս,

Ինչպե՞ս չասես, որ քեզ

Պետք է սուրբ ընտանի՜ք,

Բայց ո՛չ ընտանիքի ծաղրանկար,

Պետք է օջա՜խ մաքուր,

Սիրո գողտրիկ տանի՜ք,

Ուր չի կարող լինել ոչ մի կարիք

Խաղալ «լավ ընտանիք».

Մի հա՛րկ,

Ուր հա՜րկ չկա

Խաղալ, թե «սրա պես լավ հարկ չկա՜».

Մի հա՛րկ,

Ուր իսկապես չկա կեղտի նշույլ,

Եվ ո՛չ երբեք մի հարկ

Որտեղ մութ անկյուն են կեղտը քշում՝

Հանուն ըն-տա-նե-կա՜ն սուրբ մաքր-րու-թյա՜ն...

Ա՛խ, չէ՜.

Քո մեծ սրտով

Դու սովոր չես նման մի փոքրության...

Ու ցավում է հիմա մեր վիրավոր հոգին,

Նա ցավում է հիմա՝ ատամի՛ պես:

Մենք և՛ երջանիկ ենք,

Ե՛վ պատըժված հիմա,

Դու՝ Եվայի՛ նման,

Իսկ ես՝ Ադամի՜ պես:

Ա՛խ, ցավում է հոգիդ նրա՛ համար,

Որ աստըծո գործած հին սխալից հետո,

Եվ քանի՜ դար հետո,

Այս անաստված մարդիկ նաև հիմա

Մեր նկատմամբ, կյա՛նքըս, նույն սխալն են գործում՝

Մեզ պատժում են... գտած երջանկությա՜ն համար:

Թո՛ղ որ դրախտ պետք չէ.

Մենք մեր ձեոքերով ենք այն ստեղծել փորձում։

Բայց դե ինչի՞ համար,

Ախար ինչի՞ համար

Պնդել, որ դու ընդմիշտ նույն դժոխքո՛ւմ մնաս։

Բայց դե ինչի՞ համար,

Ախար ինչի՞ համար

Մի նոր դժոխք սարքել և՛ ինձ, և՛ քեզ համար,

Նույնպես վարվել նաև քո մանկան հոր՝

Մեզնից ոչ պակաս դժբախտի հետ...

Ա՛խ, ի՜նչ հեշտ է

Խաղալ մարդկանց խեղճ բախտի հետ...

                XIII

Ես լա՛վ գիտեմ.

Այստեղ հերոսություն է պետք,

Հերոսություն է պետք՝

Ինչպես երեկ կռվում:

Փոքրոգություն կյանքում ես չեմ արել երբեք,

Մահվան հանդեպ վախից չեմ կորանում-կեռվում:

Ճանաչում եմ և քե՛զ.

Մենք հեռու չենք հիմա

Հերոսական քայլից։ Բոլորովի՛ն:

Ինքըդ Զոյային ես անհունորեն նման,

Իսկ ես շատ եմ սիրում Մատրոսովին:

Սակայն այստեղ մահով բա՜ն չես շահի,

Իզո՛ւր բան է հիմա դիմել մահի:

Նա չի կարող այստեղ ցույց տալ մեզ օգնություն։

Երեկ՝ կռվում մահը հերոսություն էր մեծ,

Այսօր՝ աններելի փոքրոգություն:

Երեկ այնտեղ մահով շահում էիր դու կյանք,

Մահըդ նոր կյանք դարձնում,

Այսօր այստեղ մահով,

Քո մի՜ հատիկ մահով,

Երեք կյանք ես կորցնում.-

Երկու՝ ամբողջովին, ու երկու՝ կես.

Փոքրիկ որդիդ՝ կիսո՛վ,

Նրա հայրը՝ կիսո՛վ,

Ամբողջովի՜ն՝ դու ինձ

Ու ես էլ՝քեզ...

Իսկ թե փոթորիկ է սա մի բաժակ ջրո՞ւմ:

Թո՛ղ որ այդպես,

Սակայն նա կյա՜նք է կործանում:

Իսկ թե մի հարց է սա,

Որ փակ նիստից պիտի լայն ասպարեզ քաշվի՞.

Իսկ թե մի հարց է սա,

Որի մասին պիտի ամբո՛ղջ ձայնով խոսվի:

Խոսվի բա՜րձըր և բա՛ց,

Եվ ո՛չ լոկ մերպեսի,

Այլև բոլո՜ր նրանց,

Բոլոր նրա՛նց մասին,

Ովքեր կես լրջորեն ու կես կատակ

Վաղը մեր նմանին խորհուրդ կտան.

-«Կարելի՜՜ է անշուշտ,

Մարդը մարդ է, քար չէ...»:

Չէ՜, նման խորհուրդը մեզ համար չէ։

Չէ՜, նման խորհուրդը մեզ հարմար չէ,

Մեր աշխարհի՛ն նման ու հարմար չէ:

Թեկուզ նրա՛ համար մեզ հարմար չէ,

Որ մարդն, այո՛, մարդ է, մարդը քար չէ։

Թեկուզ նրա՛ համար մեզ հարմար չէ,

Մեր աշխարհի՛ն նման ու հարմար չէ,

Որ նա մեր աշխարհն է,

Նա հին Սպարտա՜ չէ,

Որտեղ դատում էին ու խիստ պատժում գողին

Ո՛չ հափշտակության,

Ո՛չ էլ գողության մեջ խառնըվելու համար,

Այլ լոկ անբավարար ճարպըկությա՜ն՝

Բռնըվելո՛ւ համար:

Իսկ մենք...

Իսկ մենք չէ՞ որ դեմ ենք ամե՛ն տարողության,

Ամե՛ն չափսի գողի,

Եվ առավել ևըս՝ լա՛վ գողության,

Եվ առավել ևըս՝ ճարպի՛կ գողի...

                XIV

Իսկ ի՞նչ անել հիմա:

Անուղղելի-հիմար

Սիրտըս ահա նորից

Կուրծքըս այնպե՛ս թակում,

Այնպե՜ս է տկտկում,

Կարծես թե Մորզեի այբուբենով

Ամենքին է դիմում մի զուսպ քենով,

Ամենքին է տալիս իր նույն հարցը հիմար,

-«Իսկ ի՞նչ անել հիմա»...

Սիրտըս մոլեգնորեն կուրծքս է ծեծում,

Ինչ-որ մեկն էլ

____Դուռն է ծեծում հուշիկ:

Հարբածի պես ելնում,

Գնում դուռն եմ բացում:

Դուռն եմ բացում -

____________Եվ ի՜նչ.

Դո՛ւ ես, իմ անգին՜ըս,

Դու իմ տունն ես եկել,

Եվ այնպես ես եկել,

Որ որոշված ժամին վեր չկենաս

Ու մորթվողի նման դուրս չգնաս,-

Որ չգնա՛ս,

Մնա՜ս,

Ընդմի՛շտ մնաս...

Ու ես լուռ նայում եմ քո աչքերին,

Սիրո՛վ, ցավո՛վ լեցուն,

Տագնապներո՜վ լեցուն

Այս աչքերին:

Մի՛ տագնապիր, ոչի՜նչ, առանձին բան չկա՛.

Թո՛ղ որ քո մանկիկը ինձ անվանի «քեռի»,

Բայց նա «քույրի՜կ» կասի վաղը մեր աղջըկա՛ն...