Նադեյա Յասմինսկա «Ճոճանակ»

-Ո՛չ, շնորհակալ եմ,- ասաց Դորա Դեյնը։- Անչափ շնորհակալ եմ հոգատարության համար, բայց ես ինձ հոյակապ եմ զգում և ամեն ինչից ինքս գլուխ կհանեմ։

Նա մեքենաբար դա երկրորդ անգամ կրկնեց, երբ արդեն կախել էր խոսափողը։ Բոլորն այնքա՜ն ուշադիր էին նրա հանդեպ։ Ծածկում էին նրան բարության ջրանակե, շաքարե հաստ շերտով, ասես Դորան վառված վերնաշերտով թխվածք էր։ Իսկ նա գրեթե չի էլ տուժել այդ վթարի ժամանակ։ Դե, գուցե գլուխը․ պա՜հ գլուխը։

Չվառելով լույսը, գրեթե շոշափելով՝ կինը խոհանոց գնաց՝ սուրճ եփելու։ Մատները գրեթե ամեն ինչ հիշում էին, բայց աչքերը շատ բան չէին հասկանում։ Հիվանդանոցից հետո հենց առաջին գիշերը նա անսխալ որոշեց, թե որ արկղում է քերծված սրճեփը, որտեղ են պահվում սիրելի քաղցրավենիքները։ Դորան գտավ բաժակը, որով միշտ խմում էր, կրկին լարեց կանգնած ժամացույցը։ Ընդ որում՝ լուռ սենյակներում նա չէր կարողանում միայն մի բան գտնել․ իրեն։ Նախկին իրեն՝ մտքերի ու զգացմունքների այն խճանկարը, որին հիմա արժե որ փակցվեր «մինչև» ցուցանակը։

Ագահ ումպերով խմելով սուրճը՝ Դորան շրջեց բաժակը ափսեի մեջ (հավանաբար նա միշտ էր այդպես անում) և սկսեց նայել իր արտացոլանքը սեղանին դրված հայելու մեջ։

-Դե՜, ի՞նչ ունենք մենք այնտեղ՝ թաղանթի տակ։

Թաղանթը հուշումներ չէր տալիս։ Քառասուն տարի, ճակատին ուղղահայաց կնճիռ, բարակ շրթունքներ՝ բավականին գեղեցիկ ձևի։ Այտոսկրին՝ հազիվ տեսանելի սպի։ Լավ, այժմ անցնենք աչքերին։ Դրանք ապակե շշի գույն ունեն։ Ինչպե՞ս է դրանցով արևին նայելը։ Առայժմ պարզ չէ, քանի որ դուրս գրվելուց հետո առաջին օրվանից անդադար անձրևներ են։

Հանկարծ Դորան մոտեցրեց հայելին հենց դեմքին։ Նա ինչ-որ բան հասկացավ, ասես կարդաց տառետառ։ Նրա աչքերի մեջ միայնություն չկար։ Չկար ոչ մեկին չպատկանող թափառաշրջիկի դաջվածքը, որը ինչ-որ մեկը կրում է դատապարտված, իսկ ինչ-որ մեկը՝ հպարտությամբ։ Եվ այնուհանդերձ, սենյակները լի էին դատարկությամբ։

Կրկին վստահելով մատների հիշողությանը՝ Դորան հավաքեց դպրոցական հին ընկերուհու համարը։

-Սնեժանա՛, ասա՛․․․ մինչև այս պատահարը․․․ո՞վ էի ես, ինչո՞վ էի զբաղվում։

Հեռախոսալարի մյուս կողմում քաղաքավարի կերպով ձեռնպահ մնացին «խե՜ղճ կին, ուրեմն չե՞ս հիշում»-ի նման խղճահարություններից։

-Դե դու ֆոտոնկարում էիր ու մի փոքր էլ նկարում։

-Ի՞նչ։

-Այսի՞նք՝ ինչ։

-Ի՞նչ էի ես լուսանկարում։ Ես չէ որ արդեն այն տարիքում չեմ, որ անխտիր կատուների կամ ծաղիկների նկարեմ մարգագետիններում։ Հավանաբար ինչ-որ տեսլական ունեի, ինչ-որ նպատակ։ Ի՞նչ։

-Չգիտեմ էլ անգամ,- ծոր տվեց ընկերուհին։- Դու չէիր սիրում պատմել։ Ասում էիր՝ այ ցուցահանդեսը կլինի, ինքդ կհասկանաս։ Աշնանը ցուցահանդես էիր պատրաստում։

Դորան փոքր-ինչ հապաղեց, հետո հարցրեց․

-Լսի՛ր, ես ինչ-որ մեկին ունե՞մ։

-Տղամա՞րդ,- ճշտեց Սնեժանան։

-Թեկուզ և շուն։

-Հաստատ չեմ կարող ասել, բայց կարծում եմ՝ չէ։ Քո իտալացու մահից հետո դու ինչ-որ հարաբերություններ չէիր պահում։ Դու նրան հիշում ես, չէ՞։

-Իհարկե հիշում եմ,- դժգոհությամբ պատասխանեց Դորան։

Այո, անցել է տասներկու տարի, բայց Միքելեն, նրա Միկին, դաջված էր մաշկի հակառակ կողմում, Դորան նրան միշտ իր ոչ կրքահարույց հարմար զգեստի տակ էր կրում։ Միայն սեփական աչքերն էին ինչ-որ բան շշնջում, և այդ շշուկը նստում էր թարթիչներին, ճնշում էր։

-Միայն թե ես կարող էի և չբարձրաձայնել այն մասին, որ․․․

-Դաշենկա՛,- քնքշորեն ասաց ընկերուհին։ Նա սովոր էր նրան այդպես դիմել։ Դպրոցում Դորան ամաչում էր իր հազվադեպ անանունից և կոչվում էր Դարյա։-Իհարկե, ամեն ինչ էլ հնարավոր է։ Բայց բժիշկն ասաց, որ ինչքան որ պառկած ես եղել հիվանդանոցում, քո անձնական հեռախոսին ոչ ոք չի զանգել։ Ոչ մի անգամ։

-Դե ինչ, շնորհակալություն,- ասաց Դորան և կախեց խոսափողը։

Նա պետք է ինքնուրույն քանդի այս կծիկը, վերածնի մի կնոջ, որն ինչ-որ մեկին սիրել է, որը գիտեր, թե ինչու իր սենյակներից մեկը լի է պատերից կախված գեորգինի նկարներով, և ով է մոռացել կախիչին վառ դեղին գույնի վերարկուն՝ պոլիէսթերե ճիչը իրերի այս մոխրագույն գամմայում։ Նա վեր կացավ, բացեց բլուզի թևքերը՝ ասես կարևոր հանդիպումից առաջ, և մտավ լուսանկարներով սենյակը։

Չնայած, երևի, «լուսանկարներով սենյակ» անվանումը շատ չնչին ու առօրեական է։ Դա իսկական մինի-ցուցասրահ էր։ Մեծ չափերի լուսանկարները այրում էին սպիտակ պատի պաստառները իրենց երփներանգությամբ․ դրանք սկիզբ էին առնում հատակից կոճի բարձության մակարդակից և վերջանում էին առաստաղին կիպ։ Դորան դանդաղ անկյունից անկյուն անցավ՝ ինչպես թանգարանում ձեռքերը մեջքի հետևում դրած։ Լուսանկարներում հիմնականում բնություն էր պատկերված՝ սովորական, պարզունակ։ Ո՛չ լեռան գագաթներ, որոնցից շունչ է բռնվում, ո՛չ օվկիանոսի ալիքների կսկծալի լազուր։ Ուղղակի արահետներ՝ կոխկրտած խոտերի մեջ, մամռոտ գլաքարեր, արտացոլանքներ լճակներում․․․ «Սրանց մեջ ինչ-որ տեղ ես եմ»,- մտածեց կինը։ Մի ակնթարթ նա փորձեց հոգեբանի դեր խաղալ։ Կհաջողվի՞ նրան հասկանալ պացիենտի հոգին՝ նայելով այս քարտերին։

Բայց լուսանկարիչը հանկարծ վերադարձավ։

«Ես չէի կարող նկարել սա այսպես,- ասաց ներքին ձայնը,- և առավել ևս կախել պատին այս խոտանը։ Ինչպիսի՜ հիմարություն»։

Խախտված կոմպոզիցիայով նկարը աչք էր ծակում։ Եվ այն, պարզվեց, միակը չէր։ Ահա այստեղ շատ անտեղի խցկվել է ճանապարհային նշանը, իսկ այնտեղ՝ կիսաքանդ աստիճանները գեղատեսիլ են, բայց ֆոկուսում չեն։ Նաև՝ ինչո՞ւ էր պետք նկարել այս նստարանը։ Դորան կրկին հայացքով շրջեց իր ցուցասրահում։ Նկարների մեծամասնությունը վարպետորեն էին արված և գրագետ, բայց մի քանիսի հետ հաստատ մի բան այն չէր։

Կանգնելով փոքրիկ աստիճանի վրա՝ նա սկսեց պոկել անհասկանալի ու կասկածելի նկարնեը պատերից։ Դրանք տասից մի քիչ շատ էին։ Դորան խնամքով դասեց լուսանկարները սեղանին և կռթնեց դրանց վրա՝ ասես պատրաստվելով թռիչքի։ Շուտով նա հասկացավ, որ այդ նկարները կարելի է երկու խմբի բաժանել։ Առաջինի մեջ նրանք են, որոնց մեջ նկարչական թերություն կա, երկրորդի մեջ՝ իրենցից գեղագիտական հետաքրքրություն չներկայացնողները։ Նստարանը, շրջված նավակը՝ ոչ լավ ռակուրսով, ցանկապատը․․․ Ինչի՞ համար է նա սրանք նկարել։ Հատկապես քաշում էր դատարկ ճոճանակով լուսանկարը, որ կանգնել էր օդի մեջ այնպես բնական, ասես նրա վրա ինչ-որ մեկը նստած է։

Այո՛, իհարկե։

Կռահելուց Դորայի շունչը կտրվեց։ Ահա թե ինչ են նշանակում այս տարօրինակ  նկարները։ Դրանց վրա ինչ-որ մեկը պետք է լինի։ Եթե այստեղ մարդ ավելացնենք, ապա կոմպոզիցիան կարգի է գալիս։ Ճանապարհային նշանը այդժամ թաքնվում է նրա մեջքի հետևում։ Լղոզված աստիճանները՝ դիմանկար է առանց դեմքի։ Եվ նավակը, նստարանը, ճոճանակը, ցանկապատը․ դրանց բոլորի մոտ ինչ-որ մեկը պակաս է․ պատկեր, որն այստեղ չկա։

-Եվ ի՞նչ է այս ամենը նշանակում։

Մի քանի րոպե Դորան տարբերակներ էր մտածում՝ մերժելով մեկը մյուսի հետևից․ ապա նորից զանգեց Սնեժանային։

-Սնեժի՛կ, միգուցե ես հիմա շատ տարօրինակ բան կխնդրեմ, ասա՛, ես ինչ-որ տիպի միստիկայով հետաքրքրվա՞ծ էի՝ ուրվականների որս և նման ինչ-որ բան։

-Օ՜, քնաթաթախ ձայնով պատասխանեց ընկերուհին,- որսը հաստատ քոնը չէր։ Միակ բանը, որ․․․

Նա հապաղեց՝ լարված ֆսֆսացնելով խոսափողում։ Ապա շինծու անհոգությամբ արտասանեց․

-Դաշկա, մի՞գուցե ինչ-որ սարսափելի վնասակար բան ունտենք երրորդ նրբանցքի սրճարանում։ Ասենք՝ կեսօրին։

-Եղավ,- ասաց Դորան։ Նա նայեց ժամացույցին։ Գիշերվա մեկն անց տասնհինգ էր։- Կներես, որ արթնացրի։

-Բան չկա, զանգի՛ր ցանկացած ժամի։

Ճոճանակով նկարը Դորան իր սենյակ տարավ և զարդասեղանի վրա դրեց։ Չգիտես ինչու հենց այս լուսանկարն էր նրան ամենից շատ հուզում։ Հակառակ կողմում այս տողերն էին գրված․

«Անսահմանություն՝ միայն մի ափում,

Եվ երկինք, երկինք՝ ծաղկի բաժակում»։

Ուիլյամ Բլեյքի «Անմեղապարտի մարգարեությունը»։ Երևի ձեռագիրն իրենն է, ինքը սիրում էր այդ բանաստեղծությունը[1]։ Բայց նկարի վրա ոչ մի հատիկ ծաղիկ չկար։

Դորան գլուխը բարձին դրեց։ Ինչ-որ պատճառով նա այլևս չէր զգում ներքին կսկծալի դատարկությունն ու թմրությունը։ Նախքան քնելը՝ կինը թեթևակի ծակծկոց զգաց մատներում։

Ամեն ինչ ճիշտ է։ Նա բռնել է թելի ծայրից։

*   *   *

Դեռ տասներկուսը չկար, իսկ նրանք արդեն նստած էին սեղանի շուրջ հին սրճարանում՝ իրենց մշտական լուռ հանգրվանում, որտեղ պատերը օրագրի պես բազմաթիվ մտքեր ու գաղտնիքներ էին պահպանում։ Սնեժանան կենտրոնացած ուսումնասիրում էր կապպուչինայի լուսնային գլխարկը, ապա գդալով քրքրեց մի քանի խառնարան ու վերջապես արտասանեց.

-Այնուամենայնիվ զվարճալի է, որ դու այդ մասին հիշեցիր։

-Ուրվականների՞ մասին,- ճշտեց Դորան՝ փորձելով, որ ձայնը չափազանց լուրջ հնչի։

-Ո՛չ, ուրվականների մասին խոսք չի եղել։ Նկատի ունեմ, ամեն տիպի միստիկ բաները։ Չեմ կարող ասել, թե դու նման ինչ-որ բանով էիր զբաղվում. դա ընդհանրապես չկար քո էության մեջ...

-Էության մեջ չկար։ Ահա՜ թե ինչ։

-Հասկանո՞ւմ ես, մարդիկ, որ հակված են միստիկայի, սովորաբար ինչ-որ գաղափարով են համակված։ Դու ուղղակի ապրում էիր՝լուռ, անշտապ, սահուն։ Անգամ քաղաքից դուրս նկարելու պատրաստվելիս դու սովորաբար ասում էիր .«Ես գնում եմ հայելու»։ Հայե՛լ։ Բառ՝անվրդով կատվի զինանոցից։ Դե ի՜նչ միստիկա կարող է այստեղ լինել, ի՜նչ որս։

-Եվ այդուհանդերձ, դու ինձ հրավիրեցին այստեղ։

-Ճիշտ է,-համաձայնեց Սնեժանան։- Որովհետև մեր մի զրույցը հիշեցի։ Մի քանի ամիս առաջ ես ու դու շաղակրատում էինք թեյի շուրջ ամեն ինչից քիչ-քիչ։ Ես ասում էի, որ մարդկային պատմության մեջ այժմ դժվար թե ինչ-որ անհավատալի հայտնագործություն լինի, ինչպես ասենք՝ «երկիրը երեք կետերի վրա չի կանգնած», կամ «մեզանից առաջ այստեղ հսկայական մողեսներ են ապրել»։ Ամենը, ինչ կարելի է իմանալ, արդեն գիտենք, և հիմա ողջ գիտությունը կընթանա հեռախոսների մոդելների կատարելագործման ու պլաստիկ վիրահատության ճանապարհով։ Իսկ դու հանկարծ ժպտացիր ու ասացիր. «Մարդկությունը դեռ հնարավոր է շատ զարմանա։ Ինչ կլինի, եթե մեր քթի տակ գոյություն ունի մի ամբողջ աշխարհ՝ այլ կարգուկանոնով»։ Ես հարցրի՝ էդ ինչպես, բայց դու միայն շարժեցիր ուսերդ ու փոխեցիր խոսակցության թեման։

- Եվ ինչո՞ւ իմ խոսքերը քեզ համար այդքան հիշարժան դարձան,- չէր հասկանում Դորան,- զավզակել կարելի է ամեն ինչի մասին։ Արդեն կատակել էլ չի՞ կարելի։

-Գիտե՞ս ինչ, թանկագի՛նս, -ներողություն հայցողի ձայնով ասաց ընկերուհին,- ես քեզ հումորով մարդկանց շարքին չէի դասի։

-Վերջացրու՛, դու հասկանում ես՝ինչ եմ ասում։ Չեմ կատակել, ուրեմն՝ հնարել եմ։ Դուրս եմ տվել ուղղակի, որպես սրամտություն։

-Գիտե՞ս,- ավելի շփոթվեց Սնեժանան, - ես կասեի, որ երևակայելն էլ քեզ հատուկ չէ։

-Օ՜, Աստվա՛ծ իմ,- հոգոց հանեց Դորան՝մեծ ումպ անելով սուրճից,- այ թե ձանձրալին եմ եղել։ Միգուցե շատ ավելի լավ է, որ հարվածել եմ գլուխս։

Որոշ ժամանակ նրանք լուռ էին՝ նայելով բարի սեղանիկի վերևում կախված հեռուստացույցի էկրանին։ Պլազման ասես պայթում էր կրակի ու սև, թարթող ստվերների գունդուկծիկից։ Վազող տողը ազդարարում էր. «Արտակարգ թողարկում»։

-Բարի՛ գալուստ մերօրյա աշխարհ,- ծիծաղով հայտարարեց Սնեժանան։- Դու որ, հավանաբար, ընդհանրապես նորություններ չես նայում։ Աշխարհը խելագարվել է։ Ավտովթարներ, գնացքների խորտակում, կամուրջների քանդում... Ամեն ինչ անբնական տաքությանն են վերագրում։ Բայց ամեն ինչի մեղավորը մարդկային գործոնն է։ Եթե ինչ-որ մեկը հավատում է միստիկայի, դա նրա գործն է, միայն թե մեր աշխարհում մեզնից սարսափելի ոչինչ չկա։

Դորան դեպի կոկորդը բարձրացող գնդիկ զգաց՝ բողոքի և անգամ ինչ-որ տարօրինակ վրդովմունքի գնդիկ, բայց ստիպեց իրեն հանգստանալ ու կենտրոնանալ ավազե զամբյուղի միջի կրեմի վրա։

*  *  *

Տուն վերադառնալով՝ Դորան բացեց ներկերով դարակը, հանեց վրձինները, կտավն ու ներկապնակը, սիրուն դասավորեց մածիկները՝ ըստ գույների ու երանգների։ «Ես նկարել եմ»,- հիշեցրեց նա իրեն։ Շատ հաճախ ենթագիտակցականը երևում է նկարներում։ Հիմա նա մի քանի վրձնահարված կանի՝ անշտապ, առանձնապես ոչնչի մասին չմտածելով։ Կինը դանդաղ երաժշտություն միացրեց և թուլացրեց լույսը։ Քնի՛ր, բանականություն, արթնացեք, ձեռքե՛ր։ Քթի տակ երգելով՝ Դորան սկսեց խառնել գույները։

Նա փորձում էր վանել իրենից մտքերը, բայց դրանք համառորեն թակում էին ուղեղը, ինչպես վրդովված հարևանները՝պատը։ «Ո՞վ ես դու», «Ես նկարիչ եմ», «Ո՛չ, ո՞վ ես դու», «Այո, ճի՛շտ է, ամենից առաջ ես...»։

Դորան սթափվեց։

Ամենից առաջ ես ...

Ահա՛ այն, այն թելը, որ ուղղորդում է նրան մոռացության գրողի տարած լաբիրինթոսում։ Ամեն ինչ ջանում է դուրս սպրդել մատների արանքից, այդ պատճառով էլ պետք է այն պինդ պահել։ Որտե՞ղ է այդ մտքի պոչը։ Որտե՞ղ է հենց այդ բառը։ Ամենից առաջ ես...

Վրդովմունքից Դորան շպրտեց ներկապնակը սեղանին ու միացրեց լույսը։ Նա անգամ չէր սկսել նկարել, այլ ուղղակի միապաղաղ շարժումներով խառնում ու խառնում էր գույները։ Մոխրականաչավուն հետք սպիտակ ֆոնի վրա․ կանաչը փոր-ինչ շատ է։ Եվ ի՞նչ կարող է դա նշանակել։ Եվ ընդհանրապես նշանակություն ո՞ւնի։

Չնայած... կարելի է փորձել կապել այսօրն ու երեկը։ Երեկ երեկոյան Դորան ենթադրեց, որ որոշ նկարների վրա պատկեր էր պակասում։ Այժմ այդ միֆական մարդուն գույն ավելացնենք։ Նրա ի՞նչը կարող է մոխրականաչավուն լինել։ Հագո՞ւստը։ Ոչ, չափազանց անհաստատ մեծություն է։ Այդ դեպքում, եթե բացառենք այլմոլորակայինի մաշկը և երևակայության (ինչը, իմիջիայլոց, չի ունեցել) այլ նենգամտությունները, միակ տրամաբանական եզրահանգումն է առաջ գալիս՝ աչքեր։

Մոխրականաչավուն արքեր։ Իր աչքերի նման չէ։ Այդ դեպքում՝ ո՞ւմ։

Դորան դանդաղ մոտեցավ սեղանին և ուշադիր նայեց շրջանակի միջի հին նկարին։ Իհարկե՛, Միկկին։ Դա նրա աչքերի գույնն է։

Հետևապես, նա ուրվականի՞ է լուսանկարել։ Միքելեն հայտնվում էր նրան, նա տեսե՞լ է նրան։ Եվ աշխարհը, որի մասին ինքը ասել է Սնեժանային, մեռյալների՞ աշխարհն է։

Դորան բռնեց գլուխը։ Ո՛չ։ Ինչ-որ բան այն չէ, այն չէ․․․ Օրգանիզմը չնչին կերպով անգամ չարձագանքեց նրա գուշակությանը։ Հավաքի՛ր քեզ։ Մտածի՛ր։ Ինչ-ինչ, բայց մտածել դու միշտ ես կարողացել։

Արի վերադառնանք լուսանկարներին։

Կրկին շաղ տալով նկարները սեղանին՝ կինը փորձեց պատկերացնել դրանցից յուրաքանչյուրի վրա մի մարդու, ում սիրել է։ Դե լավ, նավի կողքին էլի մի կերպ ընդունելի է։ Բայց Միկին այս երերուն ցանկապատի՞ վրա։ Ճոճանակի՞ վրա։ Թիկնեղ, բեղավոր, դաջվածքներով, հզոր ձեռքերին դաջվածքներով տղամարդը ճոճվում է ու ճոճում է ոտքերը․ նման բան միայն կատակով կարելի է նկարել, բայց ինչպես պարզվեց, հումորի զգացումը շրջանցել է իրեն։

Ո՛չ, ո՛չ։ Նման կոմպոզիցիայի ձգտում է երեխան, դեռահասը, աղջնակը։

Եվ նման ենթադրությանը մարմինը պատասխանեց։ Դորան սարսուռ ու թուլություն զգաց, ասես գնացք էր հրում կամ կամուրջ էր շարժում տեղից։ Գնացք, կամուրջ․․․ այս ամենը մտքի պատառիկներ են, հակազդեցություն նորություններին։ Ասես նրա ներսում ոչ թե օրգաններ են, այլ ամբողջովին քանդված խճանկար, և թե ինչ կհայտնվի հաջորդ վայրկյանին, անհասկանալի է։

Նա հազիվ իր մեջ ուժ գտավ, որ հանվի ու պառկի անկողնում։ Բայց նախքան քունը նրան կքշեր անգույն հողմապտույտի մեջ, Դորան խորը ու պարզ մի բան հասկացավ։ Մի փազլն էլ իր տեղն ընկավ։

«Ամենից առաջ ես․․․»

Այո՛, նա հիշեց այդ բառը։

*  *  *

Ամենից դժվարը, պարզվեց, Սնեժանային բացատրելն էր։

-Դու իսկապե՞ս մեկնում ես,- ահագնացող անհանգստությամբ կրկին հարցրեց նա,- ըստ իս՝ դա ընդամենը տարօրինակություն է, իսկական տարօրինակություն։

-Սնե՛ժ, ներիր․․․ բայց ես արդեն ամեն ինչ որոշել եմ։

-Տանուլ տված գործ է, այժմ քաղաքում անհանգիստ է, բայց այդպես համընկավ։ Հետո ամեն ինչ կխաղաղվի։

-Չի հանդարտվի,- պատասխանեց Դորան՝ հավաքելով իրերը՝ շատ քիչ, միայն ամենից անհրաժեշտը։- Հավատա, առայժմ ամեն ինչ ավելի վատ է լինելու։

-Եվ ինչո՞ւ ես, թույլ տուր հարցնել, այդպես մտածում։

-Սնեժո՛կ, դու ուղղակի հավատա ինձ։ Հավատա ինչպես ծեր, ձանձրալի կնոջը՝ առանց հումորի զգացումի ու երևակայության։ Եվ պահպանի՛ր քեզ, դա ամենակարևորն է, որ կարող ես ինձ համար անել։

Սնեժանան հոգոց հանեց՝ աչքերը երկնքին հառելով։

-Ես չեմ կարող խանգարել քեզ ապրել այնպես, ինչպես դու ես ուզում։ Ընդունենք, որ քո մոտ պատանության տարիքն է գլուխ բարձրացրել, ինչպես ուշացած իմաստնության ատամը, և դու որոշել ես գլխապատառ նետվել ինչ-որ տեղ՝ առանց բացատրելու պատճառները։ Բայց կարո՞ղ եմ գոնե իմանալ, թե ուր ես ուղևորվում։

-Ո՛չ,- Դորան փակեց ճամպրուկը։- Կներես, բայց ես պատկերացում չունեմ՝ որտեղ եմ լինելու։ Դա բացարձակ ճշմարտությունն է։

-Ի՜նչ լավ է։ Այդ դեպքում, գրողը տանի, ինչո՞ւ ես պոկվում տեղիցդ։

-Գիտե՞ս, ես վստահ չեմ, թե որտեղ պետք է լինեմ, բայց գոնե հաստատ գիտեմ՝ ում հետ։

-Հերիք է հանելուկներով խոսես,- պոռթկաց ընկերուհին։

-Դու շա՜տ լավն ես,- շշնջաց Դորան։- Բայց դու չես հասկանա։ Ես ինքս հազիվ հիշեցի, որովհետև աշխարհում բաներ կան, որոնք անհնար է սպանել։ Իսկ այժմ ես պետք է գնամ։

Սնեժանան լուռ վեր կացավ ու գնաց՝ շրխկացնելով դուռը, և այդ ձայնը ցավով արձագանքեց ականջներում։ Բայց այդպես ավելի լավ է, այո՛, լավ է։ Պետք չէ ուրիշներին ներքաշել դրա մեջ։ Հիշողությունն ասես հրել էր ճոճանակը, և եթե պետք է ընկել, ապա միայնակ։ Դորան բացեց պահարանը և դատարկեց ողջ հագուստը գետնին, հետո բարձրացրեց վառ դեղին վերարկուն, հագավ այն և ճամպրուկով փողոց դուրս եկավ։

Տաքսու նա երկար չսպասեց, չնայած չէր էլ պատվիրել։

-Վստա՞հ եք,- մռայլ հարցրեց վարորդը՝ մաքուր սափրված, բայց չափազանց ցանցառ հոնքերով։-Մտածե՛ք, ես կարող եմ շրջադարձ անել և իջեցնել Ձեզ նույն տեղում։

-Դե ոչ,- վստահաբար ասաց Դորան,- գնացե՛ք։

Տաքսիստը գլխով արեց և սեղմեց գազին։ Աննկատելիորեն թանձրացավ մթնշաղը։ Քաղաքն անհետանում էր։

-Այնուամենայնիվ զարմանալի է, որ Դուք հիշեցիք,-  վերջապես խոսեց նա։- Անգամ այն, որ վերարկուն պայմանական նշանն է։ Չէ որ պարտավոր չէիք։ Գիտակցության համար այդպիսի հարվածը բավական պիտի լիներ անգամ փղի հիշողությունը կորցնելու համար։

-Ես փղից ուժեղ եմ,- առանց ժպիտի ստվերի պատասխանեց Դորան։

-Դուք սովորական կին եք։

-Ոչ, ո՛չ սովորական։ Որովհետև ամենից առաջ ես մայր եմ։

Վարորդը լռեց, հետո բերանից բաց թողեց ծխախոտի ծխի քուլան, չնայած նա ո՛չ ծխախոտ ուներ, ո՛չ ծխամորճ։

-Նա ինքն է այդպես որոշել։

-Գիտեմ,- գլխով արեց Դորան։- Նա այնքան նման է Միքելեին՝ իր հորը։ Ընդամենը տասնվեց տարեկան է, բայց ինչպիսի բնավորություն ունի։ Սովորականի պես ուզում է ամեն ինչից միայնակ գլուխ հանել։

-Ուզում է պաշտպանել Ձեզ։

-Այնուամենայնիվ, խելքս չի կտրում, մի՞թե Յուկսը իսկապես մտածում էր, որ ես կմոռանամ իրեն։ Նույնն է, որ մարդու ձեռքը, ոտքը պոկեն, աչքերը հանեն՝ ասելով․ «Դե լավ, հա՜, նա չի էլ նկատի»։ Թո՛ղ որ անհետանում էին իրերը, կերպարները լուսանկարներից, նրա մասին ցանկացած հիշողություն։ Միայն թե անհնար է վերաձևել սիրտը նոր չափանիշներով։ Մտքերը չկան, բայց զգացմունքները մնում են։

-Զգացմունքնե՜րը,- մտածկոտ բարբառեց վարորդը,- դա հնացած ուժ է․․․

-Ի՞նչ է հիմա նրա հետ կատարվում,- ընդհատեց նրան կինը։

-Նա ուրիշների հետ է, նրանց, ովքեր պայքարում են։ Մեր պատերազմը արձագանքում է նաև Ձեզ մոտ։ Այս բոլոր պատահարները, որոնց համար անմիջապես տրամաբանական բացատրություն են գտնում․․․Ամենից ծիծաղելին այն է, որ մենք երբեք չենք տեսնի և չենք հասկանա մեկմեկու, բայց կողք կողքի կզգանք ցավը։ Դուք՝ տիկին Դեյնա, բացառություն եք, և այնուամենայնիվ, միայնակ չեք։ Էլի ծնողներ կան, քույրեր, եղբայրներ, զավակներ․․․ Թե ինչու են Ձեր շարքերում ծնվում մեզնմանները, այդ հարցին դեռևս պատասխան չկա։

-Նշանակում է՝ ոչ մի վթար էլ չի եղել։ Ու նաև հիվանդանոց։

-Դա խառնված հիշողություն է Ձեզ և Ձեր ծանոթների ու բարեկամների մոտ։ Վթարը պետք է բացատրեր տկարությունն ու հիշողության կորուստը։ Ցավոք, Ձեր դուստրը դեռևս ամբողջովին չի զարգացրել իր ունակությունները, այդ պատճառով էլ չկարողացավ նման վիրահատություն անել, ինչպե՞ս են Ձեզ մոտ ասում, առանց վրդովմո՞ւնքի։

-Առանց թերությունների[2],- մեքենայաբար ուղղեց Դորան։- Դուք դա մոգությո՞ւն եք անվանում։

-Մեզ ավելի շատ դուր է գալիս «ներգործություն» բառը։

-Ես պետք է նրա կողքին լինեմ։ Ես կարող եմ օգտակար լինել, իհարկե, չգիտեմ ինչով։

-Դե ինչ,- կրկին անտեսանելի ծխամորճով ծխեց վարորդը,- պատերազմում կամավորներից չեն հրաժարվում։

Դորան երկար նայում էր լուսամուտից այն կողմ  ճանապարհի լապտերներին։ Դրանք սուզվում էին մառախուղի մեջ և գնալով ավելի տարօրինակ էին դառնում, ասես վանդակներում փակված աստղեր։ Վերջապես նա արտաբերեց․

-Գիտե՞ք՝ ինչն է զարմանալին։ Հիշողությունս ինձ վերադարձրել է մականունը՝ Յուկս։ Դստերս սիրելի հեքիաթում այդպիսի գազանիկ կար՝ Յուկսարը[3], որը թափառում էր ու տանել չէր կարողանում օրենքները։ Անգամ դպրոցում նրան այդպես էին կոչում՝ Փոքրիկ Յուկս․ այդ ամենը մաշկի տակ եղած զգացմունքն է։ Բայց այնքան զավեշտալի է․ ես չեմ կարողանում հիշել անունը։

-Անունն ամենից նվիրականն է, այն միշտ սնդուկի հատակին է լինում,- ասաց վարարոդը։- Նրա անունը Դալյա է։

-Դալյա՜,- արտասանեց Դորան,- դե իհարկե[4]։

Եվ հազիվ լսելի շշնջաց․

Տեսնել անեզրը մի ակնթարթում,

Ահռելի աշխարհը՝ ավազահատում,

Անսահմանություն՝ միայն մի ափում,

Եվ երկինք, երկինք՝ ծաղկի բաժակում։

Տաքսու նշանով, քերծված կողերով մեքենան սահուն կտրվեց գետնից և ուղղվեց անտառապուրակի հետևը, այնտեղ, ուր փոթորկում էր ամպրոպը։

---

[1] Իրականում սա պոեմ է, որը ամբողջովին կարող եք կարդալ այստեղ (ռուս․)՝ http://blake.sacrum.ru/poem_proph.htm

[2] Задор- задорина

[3] Տե՛ս https://moomin.fandom.com/ru/wiki/%D0%AE%D0%BA%D1%81%D0%B0%D1%80%D0%B5

[4] Գեորգինը անգլերեն dahlia է, պատմվածքի սկզբում ասվում է․ «․․․իր սենյակներից մեկը լի է պատերից կախված գեորգինի նկարներով․․․»։