Նադեյա Յասմինսկա «Պատռված ասպետը»

Ռուսերենից թարգմանեց Արման Վերանյանը

Պատմվածքը համացանցային այլ աղբյուրում հրապարակելու դեպքում պարտադիր նշել սկզբնաղբյուրը 

 * * *

Ահա արդեն տասը րոպե նա անշարժ նստած էր  և հայացքով ոչնչացնում էր թղթի կտորի վրա գրված համարը: Հոգու խորքում նա ուզում էր, որ թվերն իրենք իրենց կարողանային թռչել հեռախոսի կոճակների վրա՝ ազատելով նրան տանջալի մտածմունքից, բայց համառ երկուսները, ինները և ութերը անգամ չէին մտածում տեղից շարժվել: Անցավ ևս հինգ րոպե, և աղջիկն ամոթ զգաց: Եթե ինչ-որ տելեպատ այդ պահին «թափանցեր» նրա գլուխ, ապա կմտածեր, որ խեղճը գտնվում է ամենաքիչը անդունդի եզրին: Իսկ նա ընդամենը վախենում էր զանգել, որպեսզի խոստովանի իր հիմարությունը:

Աղջիկը արագ, մի շնչով սահեցրեց մատները կոճակների վրայով: Սկզբից լռություն տիրեց, հետո ճտոց լսվեց, իսկ ավելի հետո հնչեց երկար, անհամբեր շչակը, ասես մեքենավարը քշում էր կայարանի քնատ ուղևորներին:

Երկրորդ շչակը, երրորդը, չորրորդը… Ոչ մեկը չէր վերցնում խոսափողը: Նա թեթևություն զգաց: Մի քիչ էլ, և կարել է անջատել զանգը՝ «Ես իսկապես փորձեցի» մտքով: Բայց վերջին շչակը ընդհատվեց կեսում, և տղամարդու հաճելի ձայնն ասաց.

-Լսում եմ:

-Ֆյոդո՛ր Անդրեյեվիչ, բարի օր: Ինձ Ձեր կոնտակտները տվել է մի ծանոթ աղջիկ: Նա ասում էր, որ Դուք խորհրդատվություն եք անում հեռախոսով, և կարիք չկա անձամբ ներկայանալ ընդունելությանը:

Բլբլացնելով անգիր արածը՝ աղջիկը քարացավ սպասելով:

Հաղորդալարի մյուս կողմում տիրում էր լռությունը. հավանաբար Ֆյոդոր Անդրեյեվիչը ստուգում էր իր գրառումները: Ապա նա հարցրեց.

-Դուք հենց հիմա՞ եք ուզում խորհրդատվություն անցնել: Գիտեք, ուղղակի հիմա ցերեկային ընդմիջում է, և մեզ կարող են ընդհատել: Ես Ձեզ երեկոյան կգրանցեմ…

-Ո՛չ, ո՛չ, խնդրում եմ,- բերանից թռցրեց աղջիկը և ինքն էլ զարմացավ սեփական անպատկառության վրա:- Ես կփոխատուցեմ Ձեր ընդմիջումը, կարող եք կրկնակի վարձատրություն նշանակել: Հասկանո՞ւմ եք, ինձ թվում է, որ ես արդեն չեմ համարձակվի երկրորդ անգամ զանգել:

Նրա այտերը բռնկվեցին: Նա երբեք չէր համարձակվի նման բան ասել լուրջ, գործնական մարդու: Բայց խոսափողի մեջ հնչող ձայնը գրեթե երեխայական էր՝ հաճելի, տրամադրող նոտաներով: Հավանաբար հենց այսպես էլ պետք է խոսի իսկական լավ հոգեբանը:

-Եթե այդպես է, ուրեմն չենք հետաձգի: Հիմա ես կփոխեմ անվճար կապի: Ո՛չ, ո՛չ, մի՛ հակաճառեք: Կարգ-կանոն կա. ոչ մի աշխատանք ճաշի ժամանակ, այնպես որ սա կհամարենք ընկերական զրույց: Ի՞նչ է Ձեր անունը:

-Անաստասիա: Բայց ընկերներս ինձ Նայա են կոչում:

-Լա՛վ, Նայա՛: Պատմեք՝ ի՞նչն է Ձեզ անհանգստացնում:

-Չգիտեմ էլ՝ ինչից սկսեմ: Հասկանո՞ւմ եք, այս ամենը շատ հիմար բան է: Ես ամեն ինչ ունեմ երջանիկ կյանքի համար՝ բնակարան, աշխատանք, ընտանիք և ընկերուհիներ: Ես անգամ անվճար մագիստրատուրա եմ ընդունվել, որտեղ մի տեղի համար հինգ դիմորդ կար…

-Սպասե՛ք,- քնքուշ ընդհատեց նրան Ֆյոդոր Անդրեյեվիչը,- Դուք դեռ խնդրին չեք հասել, բայց արդեն սկսում եք արդարանալ: Եկեք այլ կերպ սկսենք: Ենթադրում եմ՝ տնից եք զանգում: Կարո՞ղ եք հենց հիմա թեյնիկը միացնել: Ի՞նչ եք նախընտրում՝ սո՞ւրճ, թե՞ թեյ:

-Թեյ,- զարմացած պատասխանեց Նայան՝ խոսափողը ուսով սեղմելով և հնազանդորեն վառելով գազը:

-Իսկ ինչո՞վ եք Դուք այն հիմա խմելու: Սիրելի բաժակ ունե՞ք:

-Անհարմար է խոստովանելը, բայց սովորական հին տեսակի բաժակ ունեմ տակդիրով:

-Օհօ՛,- ձայնը աշխուժացավ:-Ինչպես գնացքում: Հրաշալի է: Ձեզ համար թեյ եփեք, նստեք աթոռին և պատկերացրեք ակների թակթկոցը: Դուք հեռավոր ճամփորդության եք մեկնում, իսկ ես ոչ թե հոգեբան եմ, այլ Ձեր պատահական ճանապարհի ընկերը: Խոսեք ինձ հետ հանգիստ և ազատ, ասես շուտով իմ կանգառն է լինելու, և մենք այլևս չենք տեսնվելու: Պատրա՞ստ եք: Եթե այո, ապա ուղղակի պատասխանեք հարցին. Դուք երջանի՞կ եք:

-Չգիտեմ,- որոշակի լռությունից հետո պատասխանեց աղջիկը՝ եռացող ջրի մեջ գցելով թեյի փաթեթիկը:- Պետք է, որ հա: Դե ահա, ես նորից արդարանում եմ: Խնդիրն այն է, որ ես պատճառ չունեմ դժբախտ լինելու: Եվ դրա հետ միասին ես… ասես մոլորված սարդ լինեմ, որին պոկել են սարդոստայնից և ավելով քշել են անկյուն: Ես ասես իմ կյանքը չեմ ապրում: Իսկ ինչպես ճիշտ վարվեմ, ուր գնամ՝ չեմ կարողանում հասկանալ:

-Այդ դեպքում այդ սարդին մի քիչ մժղուկ տանք: Անկյունում անտեսանելի սարդոստայն հյուսենք և սկսենք որսալ ակնթարթները: Ե՞րբ եք Ձեզ իսկապես երջանիկ զգացել: Հավանաբար մանո՞ւկ ժամանակ:

-Օ՜, այո՛,- Նայան ցածրաձայն ծիծաղեց:- Հրաշալի ժամանակներ: Ես խաղում էի իմ պահարանի հետ…

-Նարնիայա՞ էիք խաղում:

-Ո՛չ, այն ժամանակ դեռ ոչ՛ մի Նարնիայի մասին ես չգիտեի: Բացի այդ՝ պահարանն էլ իսկական չէր, այլ թղթե: Երկու իրար կպցրած թղթեր՝ նկարած դռներով: Ես այնտեղ պահում էի հեքիաթային հերոսներին, որոնց ինքս էի նկարել և կտրել: Ասպետ, արքայադուստր, վիշապ, հավատարիմ ձի… Ես սիրում էի նրանց վերաբերյալ ամենատարբեր պատմություններ հյուսել:

-Իսկ ո՞վ էր ամենից սիրելի հերոսը:

-Իհարկե, արքայադուստրը: Նա անիվներով չմուշկով էր և կարճ սանրվածքով. այսպիսին էի ես նրան հորինել: Մայրս,հիշում եմ, նրան այնքա՜ն չէր սիրում և «սխալական» էր կոչում:

-Նա Ձեզ նմա՞ն էր:

-Ո՞վ, մա՞յրս: Ո՛չ, մենք ընդհանրապես տարբեր ենք: Անգամ կասեի հակադիր բևեռներ ենք:

-Նկատի ունեի անվավոր չմուշկներով արքայադստերը:

-Հավանաբա՜ր,- ծոր տվեց աղջիկը:- Հիմա արդեն մոռացել եմ: Բայց եթե խորանանք, ապա՝ այո, այն կարճ ու տափակ քիթ ուներ և կարմիր մազեր: Ճիշտ է, հիմա իմ մազերն այլ գույնի են:

-Արքայադուստրը չէ՞ որ բազում արկածների էր հանդիպում,- բացարձակապես լուրջ հարցրեց Ֆյոդոր Անդրեյեվիչը:

-Էն էլ ինչպես: Նա իր չմուշկներով գրեթե ողջ թագավորությունը ոտքի տակ էր տվել: Նա վարժեցրած վագր ուներ: Բացի այդ արքայադուստրը սիրում էր նկարել հենց իր պալատների պատերին: Պալատական օրիորդները շոկի մեջ էին…

Նայան լռեց: Նա շփոթված այս ու այն կողմ էր անում թեյի փաթեթիկը դատարկ բաժակի հատակին: Նրա գլխում մի կերպար էր այնքան վառ փայլում, որ մթագնում էր մնացյալ ամենը: Մանկական փոքրիկ սենյակ… Փափուկ սպիտակ գորգի վրա դրված է թղթե պահարանը բացված դռներով, իսկ ներսում հեքիաթն է թաքնված. հորինած հերոսներ՝ նրա երևակայության գույները: Այն ժամանակ այնքան հեշտ էր երազելը, այնքա՜ն հեշտ էր առաջ շարժվելը: Այն ժամանակ ամեն ինչ հեշտ էր: Այդ սենյակի աղջնակը գիտեր, որ ինքը կարմրահեր արքայադուստր է՝ անվավոր չմուշկներով: Եվ հավատում էր իր՝ փայլող ասպազենքով ասպետին: Գուցե հենց այդ պատճառով էլ նա այդպես երջանիկ էր:

-Ինչի՞ մասին եք հիմա մտածում:

Հեռախոսալարի մյուս կողմից հնչած ձայնը վերադարձրեց Նայային դեպի իրականություն:

-Իմ նկարների մասին:

-Դրանք պահպանվե՞լ են:

-Ե…երևի թե, ա…այո,- կմկմաց աղջիկը:

Նա հանկարց ցանկություն ունեցավ պատմել ամեն ինչ՝ միանգամից, մի շնչով: Այն մասին, թե ինչպես մայրը ճմռթեց ու պատռեց նրա թղթե խաղալիքները, իսկ «պահարանը» շատ տարիներ առաջ շպրտեց դաշնամուրի հետևը: Այն մասին, թե ինչպես էին փորձում իրեն «իսկական արքայադուստր» դարձնել և փորձում են մինչև հիմա, իսկ ինքը իր անհեթեթ սարդե ոտիկներին հախճապակե կոշիկներ է հագնում՝ անվաչմուշկների փոխարեն…

-Կարո՞ղ եք գտնել դրանք: Հիմա Ձեզ Ձեր հերոսներն ավելի են պետք, քան երեխա ժամանակ: Ինձ թվում է՝ հենց դրանցում են թաքնված պատասխանները: Սովորաբար կանանց տրամադրությունը բարձրացնելու համար խորհուրդ են տալիս ջոկջկել պահարանի զգեստները, բայց Ձեր պահարանի դռների հետևում թաքնված են ինչ-որ ավելի նշանակալի բաներ…

Նայան հանկարծ զգաց, որ իրենց երևակայական գնացքը դանդաղեց: Խոսափողի հակառակ ծայրից աղմուկ և դռան չխկոց լսվեց: Ո՛չ, միայն ոչ հիմա: Կանգառի համար դեռ վաղ է: Չէ որ դեռ այնքան բան կա ասելու…

-Ներողություն եմ խնդրում,- շտապողական ասաց Ֆյոդոր Անդրեյեվիչը,- Շատ եմ ցավում, բայց էլ չեմ կարող խոսել: Բայց, թվում է, Դուք արդեն հասկացաք: Փնտրեք-գտեք նկարները և ամեն ինչ իր տեղը կընկնի:

-Շնորհակալ եմ Ձեզ, ես այնպես…,- սկսեց աղջիկը, բայց խոսափողում հնչեցին կարճ շչակները:

Անիվներ չխկչխկոցը դադարեց, գնացքը հասավ կայարան, և նա նորից միայնակ նստած էր՝ թեյի դատարկ բաժակով:

Նայան նայեց ժամացույցին: Խոսակցությունը քսան րոպեի չափ էր տևել: Գիտե՞ր ինքը հիմա, թե ինչպես ապրի: Ըստ ամենայնի՝ ոչ: Բայց հստակ գիտակցում էր՝ որն է լինելու հաջորդ քայլը:

Նա համարձակվեց ոչ անմիջապես: Ի վերջո՝ նա մի քանի ամիս է, ինչ ոտք չէր դրել հայրական տուն: Բայցևայնպես աղջիկը բացեց դուռը վաղուց մոտը եղած բանալիով՝ ճշտորեն գուշակելով ժամանակը, երբ ոչ ոք չէր լինի: Նա մտավ իր մանկության սենյակ, որն այժմ օգտագործվում էր որպես անապետք իրերի պահեստ, և մոտեցավ դաշնամուրին՝ երաժշտական դպրոցն ավարտելուց հետո առաջին անգամ:Նրա սիրտը տրոփում էր. սարսափելի էր դիպչել այդ անողորկ հրեշին: Իսկ եթե դրա հետևում դատարկություն ի հայտ գա: Բայց Նայան տեղաշարժեց այն և հայտնաբերեց պատի տակ փոշու մուշտակ հագած ծանոթ թղթիկը:

Նրա «պահարանը»… Նրա փոքրիկ հեքիաթը:

Ներսում, ինչպես և առաջ, նկարներ կային՝ այնքան փոքրիկ ու պարզամիտ: Ահա արքայադուստրը. անվաչմուշկները ճմռած էին, իսկ թագը կորել էր: Ահա վարժեցրած վագրը, որը հեշտությամբ տեղավորվում էր ափի մեջ: Ահա և ասպետը՝ երիտասարդ և կապուտաչյա, ճերմակ մազերի փնջով, մեջտեղից ճղած: Աղջիկն շունչը պահած զգուշորեն վերցնում էր բոլորը, ասես դրանք տատիկի զարդատուփի թանկարժեք իրերից լինեին: Ապա մի կուշտ զմայլվելուց հետո «պահարանը» դրեց պայուսակի մեջ, դաշնամուրը դրեց իր տեղը և հեռացավ:

Հոգեբանի մոտ Նայան եկավ երկու շաբաթ անց:

Նա մտածեց, որ տուփով կոնֆետները շատ ծեծված են, ու այդ պատճառով էլ ձևավոր թխվածքաբլիթ սարքեց, ներկեց այն գունավոր ջնարակով և դրեց սպիտակ տուփի մեջ, որի վրա ծաղիկներ նկարեց: Մի քիչ օֆիսում սպասելով՝ աղջիկը վերջապես մտավ սենյակ:

-Ֆյոդոր Անդրեյեվիչ, բարև Ձեզ…

Տեսնելով սեղանի շուրջ նստած մարդուն՝ նա լռեց: Նայան ակնկալում էր տեսնել երիտասարդ, աշխույժ մասնագետի, որը նոր մեթոդներ է կիրառում և այդ պատճառով էլ խոսում է հաճախորդների հետ գնացնքերի ու հեքիաթների մասին: Բայց նրա առաջ նստած էր ծեր, ամբողջովին ճաղատ, ձգված դեմքով մի տղամարդ: Նա հարցական նայում էր աղջկան, իսկ վերջինս մտովի թափահարում էր գլուխը. «ի՞նչ ես չռել աչքերդ, չէ որ սա ժամադրություն չէ»: Հոգեբանները փայլուն շապիկների վրայի մոդելներ չեն, ի՞նչ էր նա ակնկալում:

-Ֆյոդոր Անդրեյեվիչ, ես եկել եմ Ձեզ շնորհակալություն հայտնելու: Մենք այնքան կարճ խոսեցինք հեռախոսով, բայց ինձ հաջողվեց ամեն ինչից գլուխ հանել: Ես գտա նկարներով իմ պահարանը և հասկացա, որ ամենասկզբից էլ գիտեի՝ ինչ եմ ուզում: Ուղղակի ինձ շեղել էին իմ ճանապարհից, բայց այժմ ես պատրաստվում եմ վերադառնալ նույն ուղուն: Տեսնո՞ւմ եք: Ես վերականգնել եմ մազերիս գույնը և վերջապես կտրել եմ դրանք: Այժմ ես վարժեցրած վագրիկ էլ ունեմ. ապաստարանից մի զոլավոր կատվիկ եմ վերցրել: Բացի այդ՝ հեռացել եմ աշխատանքից: Դա, պետք է որ, սարսափելի լինի, բայց ես վաղուց այսպիսի ոգեշնչված չեմ եղել: Ի վերջո, ինձ երբեք դուր չի եկել դասավանդելը: Ուզում եմ ինձ փորձել ինտերիերի ձևավորման գործում, ինչպես այն արքայադուստրը, որը նկարազարդում էր իր ապարանքի պատերը:

Նայան լռեց՝ կարմիր կտրած և երջանիկ, և միայն այդ ժամանակ նկատեց, որ հոգեբանը տարօրինակ է նայում իրեն:

-Ներեցեք,- ասաց նա,- Դուք հաստա՞տ ճիշտ հասցեով եք եկել: Ես ոչինչ չեմ հասկանում: Ի՞նչ կապ ունեն արքայադուստրերը, վարգրերը և ինչ-որ կահույք:

-Օ՜յ… ուրեմն Դուք Ֆյոդոր Անդրեյեվիչը չե՞ք:

-Ո՛չ, ես եմ: Ասացեք, Դուք ինձ հետ հեռախոսո՞վ եք զրուցել: Հավանաբար շատ շո՞ւտ:

Աղջիկը դանդաղ նստեց աթոռին և բացեց պայուսակը: Այլ պատմությունների ֆոնին պահարանի մասին իր պատմությունը իսկապես կարող է առօրեական թվալ և թռչել հոգեբանի հիշողությունից: Դա դեռ խելքին մոտ բան էր: Բայց ինչպես բացատրել այն, որ ձայնը լրիվ ուրիշ էր՝ ցածր, խռպոտ, առանց որևէ պատանեկան նոտաների ակնարկի:

-Ոչ այդքան շուտ: Ես հինգշաբթի օրն եմ զանգել՝ ամսի 20-ին՝ ժամը երեքին: Այն ժամանակ անգամ ցերեկային ընդմիջում էր:

-Բայց ես ընդմիջմանը խորհրդատվություն չեմ անցկացնում…. 20-ի՞ն, ասում եք: Հիմա կստուգենք:

Ֆյոդոր Անդրեյեվիչը թերթեց օրագիրը, և նրա դեմքին սահեց յուրահատուկ մի արտահայտություն՝ հանելուկը լուծած մարդու պայծառացումը:

-Ա՜, հիմա ես կարծես թե սկսում եմ հասկանալ: Գիտե՞ք ինչ, Ձեր նշած ժամին ես սենյակում չեմ եղել: Այնտեղ է եղել իմ հաճախորդներից մեկը: Մեր սեանսը երկար էր, և ընդմիջման կարիք կար, բայց նա ինձ հետ բուֆետ չեկավ, նա դժվարանում է շարժվել անվասայլակով: Ես խնդրեցի իմ օգնականին, որ նրա համար թեյ բերի, և ցույց տվեցի, թե ինչպես փոխի անվճար կապի այն դեպքի համար, եթե նա ձանձրանա ու որոշի զանգել ընկերներին: Ուրեմն Դուք ասում եք, որ խոսե՞լ եք նրա հետ հեռախոով: Եվ անգամ պիտանի խորհո՞ւրդ եք ստացել:

Նայան կարողացավ միայն գլխով անել, և հոգեբանը ժպտալով պարզեց ձեռքերը:

-Զարմանալի մարդ է, ես նրա նմանին դեռ չեմ հանդիպել: Բոլորին փորձում է օգնել, յուրաքանչյուրին ջերմացնել, բայց ա՛յ իրեն չի կարողանում ինքն իրեն ձեռք մեկնել: Ես նրա հետ հինգ սեանս եմ անցկացրել, բայց այդպես էլ չեմ կարողացել համոզել նրան, որ ոտքի կկանգնի: Այնուամենայնիվ նա կայքում այնպիսի ոգեշնչող մեկնաբանություն է թողել, որ օգնականս անգամ լացել է:

Ֆյոդոր Անդրեյեվիչը մի քանի անգամ կտկտացրեց համակարգչի մկնիկը և մոնիտորը թեքեց աղջկա կողմը:

Բաց կանաչ ֆոնին ինչ-որ տեքստ էր երևում, իսկ կողքին՝ մոտ քսանհինգ տարեկան մի տղայի լուսանկար: Նայան ավելի մոտեցավ ու քարացավ: Նա գիտեր այդ մարդուն: Նա արդեն տեսել էր այդ մազերն ու աչքերը, նրա դիմագծերը, միայն թե մատիտով նկարած տարբերակով:

Աղջկան էր նայում իր ասպետը: Թղթե ասպետը, որին սպասում էր անվաչմուշկներով արքայադուստրը:

-Եգոր,- բարձրաձայն կարդաց նա:

-Այո, Գո՛րան,- գլուխը թափահարեց հոգեբանը:- Օրերս նա պիտի վիրահատվի: Կարծեմ՝ հենց վաղը: Նա, ախր, սկզբից քայլում էր, բայց հետո ինչ-որ բան եղավ ողնաշարի հետ… Իսկ հիմա, խնդրում եմ ներել, ինձ հաճախորդ է սպասում:

-Իհարկե,-  մեքենայաբար փնթփնթաց Նայան և շրջվեց դեպի դուռը:

-Սպասեք,- ձայն տվեց նրան Ֆյոդոր Անդրեյեվիչը:- Դուք բան եք մոռացել: Սա հաստատ ինձ համար չէր նախատեսված:

Նա փոխանցեց  Նայային սեղանին թողած  թխվածքաբլիթով տուփը: Աղջիկը շնորհապարտ գլխով արեց և դուրս եկավ աշխատասենյակից:

Իր տանը մոտենալուն զուգահեռ նրա քայլերն արագանում էին: Շուտով Նայան արդեն համարյա վազում էր: Տուն մտնելով՝ աղջիկն անմիջապես նետվեց դեպի թղթե պահարանը, հանեց ասպետին և զգուշորեն սոսնձեց այն: Իսկ հետո հենարան սարքեց այնպես, որ նա կարողանար ոտքի վրա կանգնել:

-Կարող ես չհավատալ,- կամաց ասաց նա,- դա ինձ թող:

Տակդիրով հին բաժակով թեյ եփելով՝ Նայան նստեց սեղանի շուրջը: Նրա երևակայական գնացքը չշարժվեց տեղից, բայց նա զգում էր, որ դա երկար չի տևի: Ճամփորդությունը դեռ նոր էր սկսվում, և աղջիկն իր հետ ամենից անհրաժեշտն էր վերցրել: Սեղանին ներկեր էին դրված, իսկ ծկներին  փոքրիկ վարժեցրած վագրիկն էր ֆսֆսում: Միայն վերջին մասնիկն էր պակասում:

Նա խանութ զանգեց և երկու զույգ անվավոր չմուշկներ պատվիրեց: Նա չէր կասկածում, որ երկրորդ զույգի կարիքը շատ շուտով կլինի: Եվ Նայան անգամ գիտեր, թե ում է այն նվիրելու: Թխվածքաբլիթի տուփի վրա խոշոր ձեռագրով գրված էր հեռախոսի համարը՝ մեծատառ «Գ» տառով: