Զարթոնք

Ուշաթափվում էր անձրևը գետնին
Ու հեծծում էր նա ու կուրծքն էր ծեծում,
Գետինը խոնավ իր գիրկն էր բացում
Անձրևի ճկուն, հմուտ նազանքին:

Գետինն էին պագում փոթորկահալած ուռենիները
Եվ փոսաջրում սանրում էին փարթամ վարսերը իրենց,
Սարսուռ էր բռնում ջրափոսերի հայելու վրա,
Եվ փշաքաղվում էին մայթեզրին կարած փշալարերը:

Եվ մոլեգնում էր երկինքը տկար և փոթորկվում է
Խելահան եղած սապատավորի նման
Իր մեջքն էր ուռցնում, բաշն էր թափ տալիս
Զարթոնքն ավետում կենարար գարնան:

Գարուն, անձրևող ու փարթամ գարուն,
Մի ողջ հողագունդ ձեռքը վեր պարզած
Ու համակ, համառ սպասում դարձած
Աչքն էր իր պահում քո նազով գալուն:

Դու եկար հիմա ու բողբոջներով հղի ծառերը
Երկունքի բերկրանք շուտափույթ կապրեն
Եվ ձմռան սառույց-կտրող ժանիքից
Իրենց զգեստը կրկին կազատեն:

Ու կանաչ հագած նորահարսի պես
Նրանք կգեղեն քո զով-հով շնչից,
Նրանց սուտակե սաղարթը հիմա երկինք կձգվի
Ու այգաբացին կկախվի կրկին արփու շողերից:

Դու կյանք բերեցիր ու վետվետումներ արտերում ծաղկանց
Երփներանգ արբունք ու ծիլարձակման կանարար «հանցանք»
Ու բերեցիր դու ուշաթափություն մարգարիտներին երկնքից հորդող
Դու ուժ բերեցիր, դու բերրիացրիր ձմռանից հետո հողերին հառնող:

Միայնակ՝ բնության հետ

Ձգված էր հեռվում մի թուխ ծիածան,

Մոռ էր ամբողջը ու մուժ մթնշաղ:

Սարից գահավեժ գետերը անցան,

Ու կենդանիներ մատղաշ ու մատաղ:

Ձգված երկնքում ամպի քարավան,

Եվ ուխտեր ամպե և անհոգ գազան,

Լողում են անթև աղավնիները մով անապատով:

Օդե պարանին ճնճղուկներ մի բուռ

Չուն են փորձարկում իրենց անսարսուռ,

Ու քարավանում ամպերի այդ լուրթ

Գահավիժում աստղերը կապույտ:

Եվ հանդերձավոր ծառի կատարին

Մանուկ քամին էր խաղում չարաճճի,

Ու պագշոտ շուրթով դիպչում էր հողին

Ցրվում էր, հյուծվում առանց արճճի:

Ու սևազգեստ հողի բիրտ գրկում

Իր քունն էր առնում ամռան շեկ տապը,

Եվ լալահառաչ ամպերի տակ գիրգ

Վերջալույսը բոց տարածվում էր պիրկ:

Արարչագործություն

Երկնքի ծոցից էսօր

Նորից քրտինք է կաթում,

Կենարար քրտինք,

Որ խառնվում է աշխատավորի

Քափ ու քրտինքին:

Խեղճ ռանչպարն էսօր

Իր եզը լծած

Հորովելն է լուռ, մտածկոտ, թախծոտ

Նորից կրկնում:

Ու ամեն բառից տանջանք է ծորում:

Ամեն բառի հետ նորից կոկոնում

Ու աչքն է բացում կրակոտ հունձքը,

Ու ամեն բառից երկինքն է էլի

Խոլ փշաքաղվում,

Որ քրտինք տեղա,

Կենարար քրտինք,

Որ արարելու համար է կոչված:

Ու աշունքացած դաշտերում, ահա՛,

Բերքն է խլվլում,

Ամեն մի թփից ու ամեն պտղղից

Շնորհ է բուրում:

Ու մարգարտացած բերքի մառանից

Աշխատավոր պապը թոռանն է մեկնում

Արարչագործի արգելած մեղքը,

Որ հենց ինքն է նաև արարում…

Կռո՛ւնկ, ասա՛, ուսկե՞ կուգաս

Կռո՛ւնկ, ասա՛, ուսկե՞ կուգաս,

Երկրէն մի՞թե խաբար չէրած,

Միթե մանչ ու մերիկ գերի,

Հպատակ են դեռ օտարի:

Գթա՛, կռունկ, համր լացով

Մի կոտորե սիրտս խռով,

Մի՞թե Երկրէն մենակ գույժեր

Ու ավետիս դուն չես բերեր:

Խոսա՛, կռունկ, ինչո՞ւ ատեն,

Երբ հայության պետք էր մեկեն

Ե՛վ բարեկամ, և՛ լավ հոգի,

Հիասթափվինք կրկին մարդէն:

Կռունկ, չվիր, Երկիր նորեն

Ու աչքերիդ մեջ ամբարէ

Մեր ապագան, մեր հույսը ծով,

Ոգին տոկուն, հոգին խռով:

Չվիր, կռո՛ւնկ, Երկիր նորեն

Թո՛ղ աչքերդ լույսը տանեն:

Առանց աստառի

Աշխարհին ուղղված մի բացիկ եմ ես.

Մի՛ ծրարեք ինձ

Եվ մի՛ սոսնձեք... (Պ.Սևակ)

Բովանդակ աշխարհի դեմ
Ահա՛, բաց եմ ես,
Եվ բաց են դռները
Հոգուս կարճատես:

Օտարին բարիք
Ու բերք եմ տալիս,
Ոգի բաժանում
Ու հույս շաղ տալիս:
Անցնող-դարձողին
Բարևում պատշաճ,
Իսկ նրանք տգետ,
Նրանք քմահաճ:

Իսկ նրանք տրտունջք
Ու պահանջ անում,
Իսկ նրանք մորմոք
Ու մաղձ են մխում:

Բովանդակ աշխարհի դեմ
Ես եմ, բաց եմ, տե՛ս,
Բայց գոց են աչքերը 
Մարդկանց դժնատես:

Իրիկունի մեջ...

Իրիկունի մեջ արևի շողից

Քրտինք է կաթում,

Լուռ, խրոխտ սարի լանջերին ի վար

Արցունք է դառնում:

Ու մահիկ եղած լուսնի աղոտից

Աստղերն են վառվում:

Կապույտ ու եթեր երկինքը ահա

Իր քողն է հագում:

Սիրո շունչ առած աշխարհն այս խավար

Իր սիրտն է բացել,

Դադրած, երազկոտ, կուրացած մարդկանց

Սերն է համակել:

Լոկ ես եմ փակված իմ խցում անդուռ

Բախտս լուռ լալիս,

Մթնկա գիշերին հոգիս թուղթ արած

Էջեր շուռ տալիս:

Նադեյա Յասմինսկա «Պատռված ասպետը»

Ռուսերենից թարգմանեց Արման Վերանյանը

Պատմվածքը համացանցային այլ աղբյուրում հրապարակելու դեպքում պարտադիր նշել սկզբնաղբյուրը 

 * * *

Ահա արդեն տասը րոպե նա անշարժ նստած էր  և հայացքով ոչնչացնում էր թղթի կտորի վրա գրված համարը: Հոգու խորքում նա ուզում էր, որ թվերն իրենք իրենց կարողանային թռչել հեռախոսի կոճակների վրա՝ ազատելով նրան տանջալի մտածմունքից, բայց համառ երկուսները, ինները և ութերը անգամ չէին մտածում տեղից շարժվել: Անցավ ևս հինգ րոպե, և աղջիկն ամոթ զգաց: Եթե ինչ-որ տելեպատ այդ պահին «թափանցեր» նրա գլուխ, ապա կմտածեր, որ խեղճը գտնվում է ամենաքիչը անդունդի եզրին: Իսկ նա ընդամենը վախենում էր զանգել, որպեսզի խոստովանի իր հիմարությունը:

Աղջիկը արագ, մի շնչով սահեցրեց մատները կոճակների վրայով: Սկզբից լռություն տիրեց, հետո ճտոց լսվեց, իսկ ավելի հետո հնչեց երկար, անհամբեր շչակը, ասես մեքենավարը քշում էր կայարանի քնատ ուղևորներին:

Երկրորդ շչակը, երրորդը, չորրորդը… Ոչ մեկը չէր վերցնում խոսափողը: Նա թեթևություն զգաց: Մի քիչ էլ, և կարել է անջատել զանգը՝ «Ես իսկապես փորձեցի» մտքով: Բայց վերջին շչակը ընդհատվեց կեսում, և տղամարդու հաճելի ձայնն ասաց.

-Լսում եմ:

-Ֆյոդո՛ր Անդրեյեվիչ, բարի օր: Ինձ Ձեր կոնտակտները տվել է մի ծանոթ աղջիկ: Նա ասում էր, որ Դուք խորհրդատվություն եք անում հեռախոսով, և կարիք չկա անձամբ ներկայանալ ընդունելությանը:

Բլբլացնելով անգիր արածը՝ աղջիկը քարացավ սպասելով:

Հաղորդալարի մյուս կողմում տիրում էր լռությունը. հավանաբար Ֆյոդոր Անդրեյեվիչը ստուգում էր իր գրառումները: Ապա նա հարցրեց.

-Դուք հենց հիմա՞ եք ուզում խորհրդատվություն անցնել: Գիտեք, ուղղակի հիմա ցերեկային ընդմիջում է, և մեզ կարող են ընդհատել: Ես Ձեզ երեկոյան կգրանցեմ…

-Ո՛չ, ո՛չ, խնդրում եմ,- բերանից թռցրեց աղջիկը և ինքն էլ զարմացավ սեփական անպատկառության վրա:- Ես կփոխատուցեմ Ձեր ընդմիջումը, կարող եք կրկնակի վարձատրություն նշանակել: Հասկանո՞ւմ եք, ինձ թվում է, որ ես արդեն չեմ համարձակվի երկրորդ անգամ զանգել:

Նրա այտերը բռնկվեցին: Նա երբեք չէր համարձակվի նման բան ասել լուրջ, գործնական մարդու: Բայց խոսափողի մեջ հնչող ձայնը գրեթե երեխայական էր՝ հաճելի, տրամադրող նոտաներով: Հավանաբար հենց այսպես էլ պետք է խոսի իսկական լավ հոգեբանը:

-Եթե այդպես է, ուրեմն չենք հետաձգի: Հիմա ես կփոխեմ անվճար կապի: Ո՛չ, ո՛չ, մի՛ հակաճառեք: Կարգ-կանոն կա. ոչ մի աշխատանք ճաշի ժամանակ, այնպես որ սա կհամարենք ընկերական զրույց: Ի՞նչ է Ձեր անունը:

-Անաստասիա: Բայց ընկերներս ինձ Նայա են կոչում:

-Լա՛վ, Նայա՛: Պատմեք՝ ի՞նչն է Ձեզ անհանգստացնում:

-Չգիտեմ էլ՝ ինչից սկսեմ: Հասկանո՞ւմ եք, այս ամենը շատ հիմար բան է: Ես ամեն ինչ ունեմ երջանիկ կյանքի համար՝ բնակարան, աշխատանք, ընտանիք և ընկերուհիներ: Ես անգամ անվճար մագիստրատուրա եմ ընդունվել, որտեղ մի տեղի համար հինգ դիմորդ կար…

-Սպասե՛ք,- քնքուշ ընդհատեց նրան Ֆյոդոր Անդրեյեվիչը,- Դուք դեռ խնդրին չեք հասել, բայց արդեն սկսում եք արդարանալ: Եկեք այլ կերպ սկսենք: Ենթադրում եմ՝ տնից եք զանգում: Կարո՞ղ եք հենց հիմա թեյնիկը միացնել: Ի՞նչ եք նախընտրում՝ սո՞ւրճ, թե՞ թեյ:

-Թեյ,- զարմացած պատասխանեց Նայան՝ խոսափողը ուսով սեղմելով և հնազանդորեն վառելով գազը:

-Իսկ ինչո՞վ եք Դուք այն հիմա խմելու: Սիրելի բաժակ ունե՞ք:

-Անհարմար է խոստովանելը, բայց սովորական հին տեսակի բաժակ ունեմ տակդիրով:

-Օհօ՛,- ձայնը աշխուժացավ:-Ինչպես գնացքում: Հրաշալի է: Ձեզ համար թեյ եփեք, նստեք աթոռին և պատկերացրեք ակների թակթկոցը: Դուք հեռավոր ճամփորդության եք մեկնում, իսկ ես ոչ թե հոգեբան եմ, այլ Ձեր պատահական ճանապարհի ընկերը: Խոսեք ինձ հետ հանգիստ և ազատ, ասես շուտով իմ կանգառն է լինելու, և մենք այլևս չենք տեսնվելու: Պատրա՞ստ եք: Եթե այո, ապա ուղղակի պատասխանեք հարցին. Դուք երջանի՞կ եք:

-Չգիտեմ,- որոշակի լռությունից հետո պատասխանեց աղջիկը՝ եռացող ջրի մեջ գցելով թեյի փաթեթիկը:- Պետք է, որ հա: Դե ահա, ես նորից արդարանում եմ: Խնդիրն այն է, որ ես պատճառ չունեմ դժբախտ լինելու: Եվ դրա հետ միասին ես… ասես մոլորված սարդ լինեմ, որին պոկել են սարդոստայնից և ավելով քշել են անկյուն: Ես ասես իմ կյանքը չեմ ապրում: Իսկ ինչպես ճիշտ վարվեմ, ուր գնամ՝ չեմ կարողանում հասկանալ:

-Այդ դեպքում այդ սարդին մի քիչ մժղուկ տանք: Անկյունում անտեսանելի սարդոստայն հյուսենք և սկսենք որսալ ակնթարթները: Ե՞րբ եք Ձեզ իսկապես երջանիկ զգացել: Հավանաբար մանո՞ւկ ժամանակ:

-Օ՜, այո՛,- Նայան ցածրաձայն ծիծաղեց:- Հրաշալի ժամանակներ: Ես խաղում էի իմ պահարանի հետ…

-Նարնիայա՞ էիք խաղում:

-Ո՛չ, այն ժամանակ դեռ ոչ՛ մի Նարնիայի մասին ես չգիտեի: Բացի այդ՝ պահարանն էլ իսկական չէր, այլ թղթե: Երկու իրար կպցրած թղթեր՝ նկարած դռներով: Ես այնտեղ պահում էի հեքիաթային հերոսներին, որոնց ինքս էի նկարել և կտրել: Ասպետ, արքայադուստր, վիշապ, հավատարիմ ձի… Ես սիրում էի նրանց վերաբերյալ ամենատարբեր պատմություններ հյուսել:

-Իսկ ո՞վ էր ամենից սիրելի հերոսը:

-Իհարկե, արքայադուստրը: Նա անիվներով չմուշկով էր և կարճ սանրվածքով. այսպիսին էի ես նրան հորինել: Մայրս,հիշում եմ, նրան այնքա՜ն չէր սիրում և «սխալական» էր կոչում:

-Նա Ձեզ նմա՞ն էր:

-Ո՞վ, մա՞յրս: Ո՛չ, մենք ընդհանրապես տարբեր ենք: Անգամ կասեի հակադիր բևեռներ ենք:

-Նկատի ունեի անվավոր չմուշկներով արքայադստերը:

-Հավանաբա՜ր,- ծոր տվեց աղջիկը:- Հիմա արդեն մոռացել եմ: Բայց եթե խորանանք, ապա՝ այո, այն կարճ ու տափակ քիթ ուներ և կարմիր մազեր: Ճիշտ է, հիմա իմ մազերն այլ գույնի են:

-Արքայադուստրը չէ՞ որ բազում արկածների էր հանդիպում,- բացարձակապես լուրջ հարցրեց Ֆյոդոր Անդրեյեվիչը:

-Էն էլ ինչպես: Նա իր չմուշկներով գրեթե ողջ թագավորությունը ոտքի տակ էր տվել: Նա վարժեցրած վագր ուներ: Բացի այդ արքայադուստրը սիրում էր նկարել հենց իր պալատների պատերին: Պալատական օրիորդները շոկի մեջ էին…

Նայան լռեց: Նա շփոթված այս ու այն կողմ էր անում թեյի փաթեթիկը դատարկ բաժակի հատակին: Նրա գլխում մի կերպար էր այնքան վառ փայլում, որ մթագնում էր մնացյալ ամենը: Մանկական փոքրիկ սենյակ… Փափուկ սպիտակ գորգի վրա դրված է թղթե պահարանը բացված դռներով, իսկ ներսում հեքիաթն է թաքնված. հորինած հերոսներ՝ նրա երևակայության գույները: Այն ժամանակ այնքան հեշտ էր երազելը, այնքա՜ն հեշտ էր առաջ շարժվելը: Այն ժամանակ ամեն ինչ հեշտ էր: Այդ սենյակի աղջնակը գիտեր, որ ինքը կարմրահեր արքայադուստր է՝ անվավոր չմուշկներով: Եվ հավատում էր իր՝ փայլող ասպազենքով ասպետին: Գուցե հենց այդ պատճառով էլ նա այդպես երջանիկ էր:

-Ինչի՞ մասին եք հիմա մտածում:

Հեռախոսալարի մյուս կողմից հնչած ձայնը վերադարձրեց Նայային դեպի իրականություն:

-Իմ նկարների մասին:

-Դրանք պահպանվե՞լ են:

-Ե…երևի թե, ա…այո,- կմկմաց աղջիկը:

Նա հանկարց ցանկություն ունեցավ պատմել ամեն ինչ՝ միանգամից, մի շնչով: Այն մասին, թե ինչպես մայրը ճմռթեց ու պատռեց նրա թղթե խաղալիքները, իսկ «պահարանը» շատ տարիներ առաջ շպրտեց դաշնամուրի հետևը: Այն մասին, թե ինչպես էին փորձում իրեն «իսկական արքայադուստր» դարձնել և փորձում են մինչև հիմա, իսկ ինքը իր անհեթեթ սարդե ոտիկներին հախճապակե կոշիկներ է հագնում՝ անվաչմուշկների փոխարեն…

-Կարո՞ղ եք գտնել դրանք: Հիմա Ձեզ Ձեր հերոսներն ավելի են պետք, քան երեխա ժամանակ: Ինձ թվում է՝ հենց դրանցում են թաքնված պատասխանները: Սովորաբար կանանց տրամադրությունը բարձրացնելու համար խորհուրդ են տալիս ջոկջկել պահարանի զգեստները, բայց Ձեր պահարանի դռների հետևում թաքնված են ինչ-որ ավելի նշանակալի բաներ…

Նայան հանկարծ զգաց, որ իրենց երևակայական գնացքը դանդաղեց: Խոսափողի հակառակ ծայրից աղմուկ և դռան չխկոց լսվեց: Ո՛չ, միայն ոչ հիմա: Կանգառի համար դեռ վաղ է: Չէ որ դեռ այնքան բան կա ասելու…

-Ներողություն եմ խնդրում,- շտապողական ասաց Ֆյոդոր Անդրեյեվիչը,- Շատ եմ ցավում, բայց էլ չեմ կարող խոսել: Բայց, թվում է, Դուք արդեն հասկացաք: Փնտրեք-գտեք նկարները և ամեն ինչ իր տեղը կընկնի:

-Շնորհակալ եմ Ձեզ, ես այնպես…,- սկսեց աղջիկը, բայց խոսափողում հնչեցին կարճ շչակները:

Անիվներ չխկչխկոցը դադարեց, գնացքը հասավ կայարան, և նա նորից միայնակ նստած էր՝ թեյի դատարկ բաժակով:

Նայան նայեց ժամացույցին: Խոսակցությունը քսան րոպեի չափ էր տևել: Գիտե՞ր ինքը հիմա, թե ինչպես ապրի: Ըստ ամենայնի՝ ոչ: Բայց հստակ գիտակցում էր՝ որն է լինելու հաջորդ քայլը:

Նա համարձակվեց ոչ անմիջապես: Ի վերջո՝ նա մի քանի ամիս է, ինչ ոտք չէր դրել հայրական տուն: Բայցևայնպես աղջիկը բացեց դուռը վաղուց մոտը եղած բանալիով՝ ճշտորեն գուշակելով ժամանակը, երբ ոչ ոք չէր լինի: Նա մտավ իր մանկության սենյակ, որն այժմ օգտագործվում էր որպես անապետք իրերի պահեստ, և մոտեցավ դաշնամուրին՝ երաժշտական դպրոցն ավարտելուց հետո առաջին անգամ:Նրա սիրտը տրոփում էր. սարսափելի էր դիպչել այդ անողորկ հրեշին: Իսկ եթե դրա հետևում դատարկություն ի հայտ գա: Բայց Նայան տեղաշարժեց այն և հայտնաբերեց պատի տակ փոշու մուշտակ հագած ծանոթ թղթիկը:

Նրա «պահարանը»… Նրա փոքրիկ հեքիաթը:

Ներսում, ինչպես և առաջ, նկարներ կային՝ այնքան փոքրիկ ու պարզամիտ: Ահա արքայադուստրը. անվաչմուշկները ճմռած էին, իսկ թագը կորել էր: Ահա վարժեցրած վագրը, որը հեշտությամբ տեղավորվում էր ափի մեջ: Ահա և ասպետը՝ երիտասարդ և կապուտաչյա, ճերմակ մազերի փնջով, մեջտեղից ճղած: Աղջիկն շունչը պահած զգուշորեն վերցնում էր բոլորը, ասես դրանք տատիկի զարդատուփի թանկարժեք իրերից լինեին: Ապա մի կուշտ զմայլվելուց հետո «պահարանը» դրեց պայուսակի մեջ, դաշնամուրը դրեց իր տեղը և հեռացավ:

Հոգեբանի մոտ Նայան եկավ երկու շաբաթ անց:

Նա մտածեց, որ տուփով կոնֆետները շատ ծեծված են, ու այդ պատճառով էլ ձևավոր թխվածքաբլիթ սարքեց, ներկեց այն գունավոր ջնարակով և դրեց սպիտակ տուփի մեջ, որի վրա ծաղիկներ նկարեց: Մի քիչ օֆիսում սպասելով՝ աղջիկը վերջապես մտավ սենյակ:

-Ֆյոդոր Անդրեյեվիչ, բարև Ձեզ…

Տեսնելով սեղանի շուրջ նստած մարդուն՝ նա լռեց: Նայան ակնկալում էր տեսնել երիտասարդ, աշխույժ մասնագետի, որը նոր մեթոդներ է կիրառում և այդ պատճառով էլ խոսում է հաճախորդների հետ գնացնքերի ու հեքիաթների մասին: Բայց նրա առաջ նստած էր ծեր, ամբողջովին ճաղատ, ձգված դեմքով մի տղամարդ: Նա հարցական նայում էր աղջկան, իսկ վերջինս մտովի թափահարում էր գլուխը. «ի՞նչ ես չռել աչքերդ, չէ որ սա ժամադրություն չէ»: Հոգեբանները փայլուն շապիկների վրայի մոդելներ չեն, ի՞նչ էր նա ակնկալում:

-Ֆյոդոր Անդրեյեվիչ, ես եկել եմ Ձեզ շնորհակալություն հայտնելու: Մենք այնքան կարճ խոսեցինք հեռախոսով, բայց ինձ հաջողվեց ամեն ինչից գլուխ հանել: Ես գտա նկարներով իմ պահարանը և հասկացա, որ ամենասկզբից էլ գիտեի՝ ինչ եմ ուզում: Ուղղակի ինձ շեղել էին իմ ճանապարհից, բայց այժմ ես պատրաստվում եմ վերադառնալ նույն ուղուն: Տեսնո՞ւմ եք: Ես վերականգնել եմ մազերիս գույնը և վերջապես կտրել եմ դրանք: Այժմ ես վարժեցրած վագրիկ էլ ունեմ. ապաստարանից մի զոլավոր կատվիկ եմ վերցրել: Բացի այդ՝ հեռացել եմ աշխատանքից: Դա, պետք է որ, սարսափելի լինի, բայց ես վաղուց այսպիսի ոգեշնչված չեմ եղել: Ի վերջո, ինձ երբեք դուր չի եկել դասավանդելը: Ուզում եմ ինձ փորձել ինտերիերի ձևավորման գործում, ինչպես այն արքայադուստրը, որը նկարազարդում էր իր ապարանքի պատերը:

Նայան լռեց՝ կարմիր կտրած և երջանիկ, և միայն այդ ժամանակ նկատեց, որ հոգեբանը տարօրինակ է նայում իրեն:

-Ներեցեք,- ասաց նա,- Դուք հաստա՞տ ճիշտ հասցեով եք եկել: Ես ոչինչ չեմ հասկանում: Ի՞նչ կապ ունեն արքայադուստրերը, վարգրերը և ինչ-որ կահույք:

-Օ՜յ… ուրեմն Դուք Ֆյոդոր Անդրեյեվիչը չե՞ք:

-Ո՛չ, ես եմ: Ասացեք, Դուք ինձ հետ հեռախոսո՞վ եք զրուցել: Հավանաբար շատ շո՞ւտ:

Աղջիկը դանդաղ նստեց աթոռին և բացեց պայուսակը: Այլ պատմությունների ֆոնին պահարանի մասին իր պատմությունը իսկապես կարող է առօրեական թվալ և թռչել հոգեբանի հիշողությունից: Դա դեռ խելքին մոտ բան էր: Բայց ինչպես բացատրել այն, որ ձայնը լրիվ ուրիշ էր՝ ցածր, խռպոտ, առանց որևէ պատանեկան նոտաների ակնարկի:

-Ոչ այդքան շուտ: Ես հինգշաբթի օրն եմ զանգել՝ ամսի 20-ին՝ ժամը երեքին: Այն ժամանակ անգամ ցերեկային ընդմիջում էր:

-Բայց ես ընդմիջմանը խորհրդատվություն չեմ անցկացնում…. 20-ի՞ն, ասում եք: Հիմա կստուգենք:

Ֆյոդոր Անդրեյեվիչը թերթեց օրագիրը, և նրա դեմքին սահեց յուրահատուկ մի արտահայտություն՝ հանելուկը լուծած մարդու պայծառացումը:

-Ա՜, հիմա ես կարծես թե սկսում եմ հասկանալ: Գիտե՞ք ինչ, Ձեր նշած ժամին ես սենյակում չեմ եղել: Այնտեղ է եղել իմ հաճախորդներից մեկը: Մեր սեանսը երկար էր, և ընդմիջման կարիք կար, բայց նա ինձ հետ բուֆետ չեկավ, նա դժվարանում է շարժվել անվասայլակով: Ես խնդրեցի իմ օգնականին, որ նրա համար թեյ բերի, և ցույց տվեցի, թե ինչպես փոխի անվճար կապի այն դեպքի համար, եթե նա ձանձրանա ու որոշի զանգել ընկերներին: Ուրեմն Դուք ասում եք, որ խոսե՞լ եք նրա հետ հեռախոով: Եվ անգամ պիտանի խորհո՞ւրդ եք ստացել:

Նայան կարողացավ միայն գլխով անել, և հոգեբանը ժպտալով պարզեց ձեռքերը:

-Զարմանալի մարդ է, ես նրա նմանին դեռ չեմ հանդիպել: Բոլորին փորձում է օգնել, յուրաքանչյուրին ջերմացնել, բայց ա՛յ իրեն չի կարողանում ինքն իրեն ձեռք մեկնել: Ես նրա հետ հինգ սեանս եմ անցկացրել, բայց այդպես էլ չեմ կարողացել համոզել նրան, որ ոտքի կկանգնի: Այնուամենայնիվ նա կայքում այնպիսի ոգեշնչող մեկնաբանություն է թողել, որ օգնականս անգամ լացել է:

Ֆյոդոր Անդրեյեվիչը մի քանի անգամ կտկտացրեց համակարգչի մկնիկը և մոնիտորը թեքեց աղջկա կողմը:

Բաց կանաչ ֆոնին ինչ-որ տեքստ էր երևում, իսկ կողքին՝ մոտ քսանհինգ տարեկան մի տղայի լուսանկար: Նայան ավելի մոտեցավ ու քարացավ: Նա գիտեր այդ մարդուն: Նա արդեն տեսել էր այդ մազերն ու աչքերը, նրա դիմագծերը, միայն թե մատիտով նկարած տարբերակով:

Աղջկան էր նայում իր ասպետը: Թղթե ասպետը, որին սպասում էր անվաչմուշկներով արքայադուստրը:

-Եգոր,- բարձրաձայն կարդաց նա:

-Այո, Գո՛րան,- գլուխը թափահարեց հոգեբանը:- Օրերս նա պիտի վիրահատվի: Կարծեմ՝ հենց վաղը: Նա, ախր, սկզբից քայլում էր, բայց հետո ինչ-որ բան եղավ ողնաշարի հետ… Իսկ հիմա, խնդրում եմ ներել, ինձ հաճախորդ է սպասում:

-Իհարկե,-  մեքենայաբար փնթփնթաց Նայան և շրջվեց դեպի դուռը:

-Սպասեք,- ձայն տվեց նրան Ֆյոդոր Անդրեյեվիչը:- Դուք բան եք մոռացել: Սա հաստատ ինձ համար չէր նախատեսված:

Նա փոխանցեց  Նայային սեղանին թողած  թխվածքաբլիթով տուփը: Աղջիկը շնորհապարտ գլխով արեց և դուրս եկավ աշխատասենյակից:

Իր տանը մոտենալուն զուգահեռ նրա քայլերն արագանում էին: Շուտով Նայան արդեն համարյա վազում էր: Տուն մտնելով՝ աղջիկն անմիջապես նետվեց դեպի թղթե պահարանը, հանեց ասպետին և զգուշորեն սոսնձեց այն: Իսկ հետո հենարան սարքեց այնպես, որ նա կարողանար ոտքի վրա կանգնել:

-Կարող ես չհավատալ,- կամաց ասաց նա,- դա ինձ թող:

Տակդիրով հին բաժակով թեյ եփելով՝ Նայան նստեց սեղանի շուրջը: Նրա երևակայական գնացքը չշարժվեց տեղից, բայց նա զգում էր, որ դա երկար չի տևի: Ճամփորդությունը դեռ նոր էր սկսվում, և աղջիկն իր հետ ամենից անհրաժեշտն էր վերցրել: Սեղանին ներկեր էին դրված, իսկ ծկներին  փոքրիկ վարժեցրած վագրիկն էր ֆսֆսում: Միայն վերջին մասնիկն էր պակասում:

Նա խանութ զանգեց և երկու զույգ անվավոր չմուշկներ պատվիրեց: Նա չէր կասկածում, որ երկրորդ զույգի կարիքը շատ շուտով կլինի: Եվ Նայան անգամ գիտեր, թե ում է այն նվիրելու: Թխվածքաբլիթի տուփի վրա խոշոր ձեռագրով գրված էր հեռախոսի համարը՝ մեծատառ «Գ» տառով:

Ջոջո Մոյես «Միայնակ Փարիզում»

Մոյեսը ժամանակակից սենտիմենտալ ստեղծագործությունների թագուհին է, և այս գիրքն էլ ձեզ չի հիասթափեցնի:

-Elle

Ջոջո Մոյեսը ծնվել է 1969 թվականին Լոնդոնում: Ավարտել է Լոնդոնի համալսարանը: 10 տարի աշխատել է «Ինդեպենդենտ» թերթում: Ջոջո Մոյեսը կարողացավ ամբողջապես նվիրվել գրականությանը միայն 2002 թվականին, երբ լույս տեսավ նրա առաջին վեպը:

Նա այն քչաթիվ հեղինակներից է, որոնց հաջողվել է երկու անգամ հաղթել Գրող-վիպագիրների Ասոցացիայի «Տարվա ռոմանտիկ վեպը» նոմինացիայում:

Ոչ միայն սրտեր է կոտրում, այլ նաև ստիպում է բարձր ծիծաղել:

-Sunday Express

Վիպակը կարող եք կարդալ Այստեղ

Վիպակը համացանցում տարածելու դեպքում պարտադիր նշել սկզբնաղբյուրը (Arman Veranyan's Blog)

О. Мандельштам- "СТАРИК"

Уже светло, поет сирена

В седьмом часу утра.

Старик, похожий на Верлэна,

Теперь твоя пора!

В глазах лукавый или детский

Зеленый огонек;

На шею нацепил турецкий

Узорчатый платок.

Он богохульствует, бормочет

Несвязные слова;

Он исповедываться хочет —

Но согрешить сперва.

Разочарованный рабочий

Иль огорченный мот —

А глаз, подбитый в недрах ночи,

Как радуга цветет.

А дома — руганью крылатой,

От ярости бледна.

Встречает пьяного Сократа

Суровая жена!

Անուն... սոցիում և ճակատագիր

Մարդկանց մեջ չկա մեկը առանց անուն:

Հոմերոս «Ոդիսական»

Մարդիկ ծանոթություն հաստատելիս առաջին բանը, որ հայտում են իրենց մասին, անունն է: Անունն է, որ նրանց անհատականություն է դարձնում մյուս բոլորից, տարբերակում և ուրույն տեղը մատնանշում հասարակության մեջ: Հետևապես՝ անունն է, որ մարդու հայտնիության առաջին սանղակն  է դառնում հասարակական շփման ժամանակ: Անվան նշանակության ու դերի մասին շատ է խոսվել, շատ է խոսվել նաև անձնանունների ծագման, առաջացման, դրանց ստուգաբանության մասին: Իզուր չէ, որ լեզվաբանական ուսումնասիրությունների մեջ իր ուրույն տեղն ունի հենց հատկանվանագիտությամբ զբաղվով անթրոպոնիմիկա ուղղությունը: «Չկա թեկուզ ամենավայրենի  մի ցեղ, որի անդամները անձնանուն չունենան»[1],- գրում է անվանի լեզվաբան Հր. Աճառյանը: «Մարկանց անունները հասարակության մեջ կրում են բազմահատկանիշ, կարևոր և անփոխարինելի մի դեր՝ լինի դա հատուկ անուն, թե դրա ամենատարբեր ձևը (փաղաքշական, արհամարհական), լինի դա ազգանուն, հայրանուն թե անվան այլ տիպ»[2]:

Ընդունված կարծիքի համաձայն՝ անձնանունը մարդուն անհատականացնելու միջոց է: Բազում անգամ սա կրկնած լինելով՝ կարծես թե այն դարձել է մի աքսեոմ: Սակայն բավական է բացենք որևէ անվանացանկ (հեռախոսագրքույկներ, սոցիալական ցանցեր, ՔԿԱԳ-ի գրանցման մատյաններ...) և կտեսնենք, որ նույն անունով գրանցված հազարավոր մարդիկ կան: Հետևապես միայն անունը բավական չէ մարդուն անհատականացնելու համար: Դրա համար էլ տարբեր հասարակություններում ընդունված է անվան կողքին դնել նաև ազգանունը, հայրանունը (Իսպանիայում անգամ երկազգանվանությունն է ընդունված՝ հոր և մոր ազգանունով կոչվելը): Նման իրողությունները նոր չեն սոցիումի համար: Պատմականորեն ընդունված երևույթ է որևէ մեկին տարբերելու համար նրան մականուն կամ կեղծանուն տալը: Օրինակ՝ Բագրատունյաց թագավորության ժամանակ երկիրը կառավարած բոլոր Աշոտ կամ Գագիկ Բագրատունիներից որևէ մեկին առանձնացնելու համար նրանց տվել են կա՛մ թվահամար, կա՛մ մականուն, ինչպես՝ Աշոտ Ողորմած, Աշոտ Երկաթ, Գագիկ Առաջին, Գագիկ Շինարար ևն: Անունների կրկնություններին նպաստել է նաև հասարակության մեջ գործող ավանդապահությունը: Հաճախ պապից(տատից) թոռանը, երբեմն էլ հորից(մորից) զավակին անցնող անունները նույնանվանության տենդենց են ստեղծել հասարակության մեջ: Իհարկե այսպիսի անցումները պայմանավորված են մեծերի հանդեպ հարգանքով կամ էլ տոհմի մեջ հաճախակի դարձած որևէ անվան պարտադիր կրկնությամբ: Այսօր բազմաթիվ հայտնի մարդիկ, ովքեր կրում են իրենց հայտնի հայրերի կամ պապերի ազգանուն-հայրանունները որպես տարբերակիչ նշան իրենց անվանը կցում են նաև «կրտսեր» բառը, որը արդեն տարբերակիչ հատկանիշից վերածվել է մականվան, ինչպես՝ Ռոբերտ Դաունի Կրտսեր, Ջո-Սմիթ Կրտսեր, Ջոզեֆ Սմիթ Կրտսեր ևն:

Անվան ազդեցությունը ճակատագրի վրա

Անվան՝ մարդու ճակատագրի և բնավորության վրա թողած ազդեցությունը հետազոտվում է արդեն շատ վաղուց, բայց մինչ  օրս այդ ազդեցության բնույթը մինչև վերջ չի բացահայտվել: Սոցիալական տեսության համաձայն մարդու անունը իրենից ներկայացնում է որոշակի տեղեկույթի ամբողջություն, որ կուտակել է հասարակությունը իր զարգացման ընթացքում և փոխանցել սերնդեսերունդ: Յուրաքանչյուր անուն որևէ բառ է մի ցանկացած լեզվով և ունի կոնկրետ նշանակություն:  Բացի իր նշանակությունից, անունը օժտված է նաև իրեն կրած անվանի մարդկանց էությամբ ու ազդեցությամբ:

Շրջապատողների վերաբերմունքը անվանակրի հանդեպ պայմանավորված է այդ տեղեկույթից և իր հերթին պայմանավորում է մարդու զարգացման ընթացքում նրա բնավորության ձևավորումը: Այդ դեպքում գործ ունենք ներշնչման հետ. անվան նշանակությունը և շրջապատողների ակնկալիքները ներշնչում են երեխային, թե ինչպիսին պիտի լինի նա:

Հասարակական տեսանկյան տարատեսակներից են ձայնային և զգացմունքային տեսությունները: Համաձայն զգացմունքային տեսության՝ մարդու բնավորությունն ու նրա ճակատագիրը կախված են այն բանից, թե որքան հաճելի և մեղեդային է հնչում նրա անունը ուրիշների համար. որքան հաճելի է հնչում, այնքան  թեթև բնավորություն ունի և լավ ճակատագիր: Իսկ ձայնային տեսանկյունն ասում է, որ  հնչյունների յուրաքանչյուր կուտակում գրգռում է ուղեղի մեծ կիսագնդի կեղևի որևէ հատված, և այն տարբեր ռեակցիա է ցուցաբերում այս կամ այն անվանը:

Բացի սոցիալ-հոգեբանական տեսանկյուններից  գոյություն ունեն նաև, այսպես կոչված, միստիկ մոտեցումներ, այսինքն երբ փորձում են անվան ազդեցությունը անվանակրի ճակատագրի վրա բացատրել թվաբանությամբ, գունային գամմայով և այլն:

Այնուամենայնիվ անվան՝ ճակատագրի վրա ունեցած ազդեցությունը մեծամասամբ կախված է այն բանից, թե ինչպես է այն ընկալվում շրջապատողների կողմից: Յուրաքանչյուր հասարակություն ունի իր  ավանդույթները, պատմությունը, կրոնը և իր լեզուն: Ավելի լավ է դասավորովում այն մարդկանց ճակատագիրը, որոնց անունները համապատասխանում են այն տեղանքի ավանդույթներին, որտեղ նրանք ծնվել ու մեծացել են:  Եվ ընդհակառակը, այն անունները, որոնք հատուկ չեն անվանակրի ծնննդավայրին, կարող են փչացնել մարդու բնավորությունը և ճակատագիրը:

Օտար բառը անսովոր է լեզվի և ունկի համար: Տեղեկույթը, որ կրում է տվյալ հասարակարգի համար օտար անունը, անհայտ է այդ սոցիումի մեծ մասին:  Այդ անունը, ի տարբերություն հասարակությանը ծանոթ մյուս անունների, իրենից ներկայացնում է ընդամենը ինչ-որ անհասկանալի հնչյունների կույտ: Անհասկանալի անունը կրողից հաճախ խուսափում են՝ չիմանալավ՝ ինչ սպասել անվանակրից, և վերջինիս հետ միշտ զգոն են իրենց պահում. ի վերջո անունը օտարում է մարդուն հասարակությունից: Սովորաբար երեխաները, որոնց իրենց հասարակարգի չափանիշների համաձայն տվել են օտար ու խորթ անուն, մեծանում են մեկուսացված, չշփվող, անվստահ:

Բայց անվան՝ ճակատագրի վրա ունեցած ազդեցությունը չի պայմանավորվում միայն հասարակարգում դրա խորթ լինելով: Անվան ճիշտ ընտրություն կատարելու համար առաջին հերթին պետք է իմանալ, թե ինչ է այն նշանակում:  Երեխաներին դաստիարակելիս ծնողները հաճախ նրա հետ կապում են իրենց ակնկալիքները, ներշնչում են նրան, թե ինչպիսին պետք է լինի ինքը: Այդ դեպքում այդ ակնկալիքները չպետք է հակասեն անվան նշանակությանը ու նրա կրած տեղեկույթին:

Անհաջող կարող է լինել այն երեխայի ճակատագիրը, որին կոչել են  որևէ հարազատի կամ հայտնի մարդու անունով: Այդ դեպքում նա պարտավորվում է լինել եթե ոչ ավելի լավը, քան նա, ում անունը ինքը կրում է, ապա գոնե հետ չմնալ նրանից: Բայց քանի որ մարդը ծնվում է իր ճակատագրով, որը հաճախ կարող է հակառակ լինել ծնողների ակնկալիքներին, այդ դեպքում այդ հակասությունը կարող է բացասապես ազդել նրա ճակատագրի վրա:  Նույնպես և վատ նշան է համարվում երեխաներին վաղ կամ էլ  բռնի մահով մեռած մարդկանց անունով կոչելը:

Ահա Ջեկ Լոնդոնի մի պատմվածքի հակիրճ վերաշարադրում, որտեղ տեսնում ենք, թե ինչպես անունը կարող է ազդել ճակատագրի վրա:

Ջեկ Լոնդոնը իր պատմվածքներից մեկում պատմում է մի կնոջ մասին, ով ապրում էր փոքրիկ կղզյակում: Այդ կինը իր ամեն հաջորդ ծնված երեխային կոչում էր մահացած եղբոր՝ Սամուելի անունով: Երեք երեխայի կյանքը խլում է դժբախտ պատահարը: Կնոջը փորձում են համոզել, հետ են պահում նույն սխալը գործելուց, ի վերջո դատապարտում են նրան: Նա 48 տարեկան է, բայց կրկին որդի է ուզում ունենալ, և ի զարմանք և ի սարսափ կղզու բնակիչների, նա կրկին որդի է ունենում և անվանում նրան նույն անունով. այդ որդին նրա վերջին հույսն էր: Բայց և այս մեկն է մեռնում: Միայնակ, բոլորի կողմից  մերժված, կյանքի մայրամուտին անգամ կինը իր ող կամքն ու ուժը չի կորցնում. «Եթե ես մի որդի էլ ունենայի, կկոչեի նրան Սամուել»:

---

[1] Աճառյան Հր., Հայոց անձնանունների բառարան, հատոր Ե, Երևան, 1962, էջ 340։

[2] Նիկոնով Վ.Ա., Անունը և հասարակությունը, Մոսկվա, 1974, էջ 3: