2015-11-25

Աղասի Այվազյան- Կիրակոսը

1892 թվականի Նոր տարվա օրը Էրզրումի մեր տանը քսանյոթ հոգի ենք եղել, 1916 թվականի Ամանորին` երեք հոգի, 1920 թվականի Նոր տարվա օրը` արդեն Երևանի մեր տանը, միայն մեկն էր ինքն իր Նոր տարին շնորհավորել… Եվ այն է, ուր որ է այդ մեկն էլ պետք է չլիներ, երբ նորից դարձել են երկուսը… Երկրորդը մայրս էր, որ չգիտես որ սոված գյուղից եկել, կանգնել էր հորս շեմքին, ու գաղթականը գաղթականին ասել էր. «Շնորհավո՜ր Նոր տարի…»:
Մայրս միշտ ուզեցել է, որ Նոր տարվա օրը մեր տանը նորից քսանյոթ հոգի լինեն, չի ստացվել… Եվ ինչպե՞ս պետք է լիներ, երբ հայրս թողել է մեր տունը, և մնացել ենք երկուսով` ես և մայրս: Ընդհանրապես մարդիկ միանում են, որպեսզի նորից հեռանան: Բազմանում են և հեռանում: Հետո նորից են հանդիպում իրար արդեն բազմացած վիճակում և իրար չեն ճանաչում…
Մի անգամ Նոր տարվա օրը մայրս շատ ուրախ էր, որովհետև մեր տանը չորս հոգի էինք: Մեր դիմացի ծննդաբերականի հնոցապանն էր, որին Վարդան Փեսա էին կոչում, մեր թոշակառու հարևանը, որի դռան վրա փակցված էր պղնձե փորագրություն` «Բժիշկ Ճ. Ծ. Փալթոպետրոսյան»: Այդ գիրը դռան հետ մեկտեղ նա Ղարսից էր բերել. հանել էր դուռը իր տան վրայից, շալակով հասցրել մինչև Երևան: Ասես ոչ թե մի մաշած փայտե դուռ էր բերում, այլ իր անունը: Մենք շատ ուրախ էինք, որ մի կերպ չորս հոգի հավաքվել ենք այս Ամանորին մեր տանը, և աշխատում էինք տարածությունները մարդկանց միջև կրճատել: (Վարդան Փեսայի, Ճ. Ծ. Փալթոպետրոսյանի, մորս և իմ):
Բոլորից շուտ իմ գլուխը տաքացավ:
- Մարդիկ սխալ են անում, որ իրար լքում են,- կենացի պես ասացի ես` նկատի ունենալով և՛ տարածությունները մարդկանց միջև, և՛ յուրաքանչյուրի դեմքի կնճիռը:
Մայրս տեղում շարժվեց.
- Մի խառնվիր ուրիշի գործերին:
Ես արդեն չգիտեմ՝ որն է ուրիշինը, որն է իմը: Ձեռքս տարա կրծքիս կողմը:
- Սա աում է` խառնվի՜ր, խառնվի՜ր… հրամայում է, հասկանո՞ւմ եք, ասում է` «բոլոր մարդիկ քո եղբայրներն են…», ասում է`«հավատա բոլորին, հավատա՛…»:
- Դրա համար էդ օրին ես,- ասաց մայրս:
- Թող… ,- բացվեցի ես…- Թո՛ղ, թող լինեմ… Այնուամենայնիվ, կլսեմ նրան… Նա մեկ-մեկ դուրս է գալիս ու նույնիսկ խոսում է ինձ հետ…
- Յաա˜…,- ասաց մայրս:
- Ոչ մի յա, դա խիղճս է… Կինո գնալիս նույնիսկ տոմս եմ վերցնում նրա համար… Երկու տոմս… ինձ և նրա համար…,- չափն անցա ես:
- Դա ենթագիտակցությունն է,- ասաց Ճ. Ծ. Փալթոպետրոսյանը:
- Աստված է,- լրջացած ու խեղճացած ասաց մայրս:
- Կիրակոսն է,- ասաց Վարդան Փեսան:
Նրա ասածը ինձ շատ դուր եկավ, բայց էլի հարցրի.
- Ո՞վ է Կիրակոսը:
Վարդան Փեսան բացատրեց.
- Մի հոգին երկուս է դառնում, երկուսը` չորս, չորսը` հարյուր… Բոլորից առաջ եղել է մի մարդ: Հետո այդ մարդը սկսել է բազմանալ… Մարդիկ շատացել են… Իսկ ինքը տեղավորվել է բոլորի մեջ առանձին-առանձին… Դա Կիրակոսն է… Բոլորի մեջ Կիրակոսներ կան, ինչքան մարդիկ աշխատում են, այնքան առաջին մարդու վիճակը վատանում է… Մարդիկ մոռանում են, իրար չեն հասկանում, իրար ուրիշ են համարում, նույնիսկ թշնամի, իրար բզկտում են… Կիրակոսը ներսից գոռում է` վատություն մի անի ուրիշին, դա ես եմ, այսինքն` դու ես… Հասարակ հաշիվ է…
- Ձեր ասածը սաղմն է,- ասաց Ճ. Ծ. Փալթոպետրոսյանը:
- Աստված է…
- Կիրակոսն է,- նորից պնդեց Վարդան Փեսան:
Ես համաձայն էի նրա հետ, ես համարյա տեսել էի Կիրակոսին. նա ճաղատ էր, խեղճ ու ծիծաղելի աչքեր ուներ, բարակ երկայն վիզ: Ու միշտ ծիծաղելի վիճակի մեջ էր գցում ինձ. սիրի՛ր, օգնի՛ր, զգա՛, մի՛ խաբիր…
Բայց էլի հարցրի.
- Իսկ ինչո՞ւ Կիրակոս… Ուրիշ անուն չկա՞…
- Եսիմ,- ասաց Վարդան Փեսան,- էդպես է, Կիրակոս…- ու ժպտաց:
Երևի առանց ժպիտի Կիրակոս չի կարելի պատկերացնել:
- Դրա համար էլ` մարդու լավություն կանես` լավությունը քեզ կվերադառնա,- շարունակեց Վարդան Փեսան,- վատություն կանես` վատությունը քեզ կվերադառնա, ինչ ձևի վատություն կգա քեզ… Օրենք է… Դրա համար, երբ մարդիկ միասին են, երջանիկ են… 
Մի տարի անց Վարդան Փեսան այլևս չկար: Չկար նաև բժիշկ Ճ. Ծ. Փալթոպետրոսյանը:
- Մնացինք երկուսով,- Նոր տարվա օրը ասում է մայրս: 
- Ինչո՞ւ երկուսով,- ասում եմ ես:
- Բա քանիսը…
- Դու, ես և… Կիրակոսը,- ասում եմ ես ժպտալով:
Ժպտում եմ, որովհետև շատ լուրջ բանի մասին շատ լուրջ չի կարելի ասել… Ծիծաղելի կթվա…
Ձյուն է գալիս: Փողոցի երկայնքով գոլորշու նման մառախուղը գալիս, լիքը-լիքը անցնում է մեր տան և ծննդաբերականի արանքով: Դիմացի պատուհաններում լույսերը հազիվ են երևում: Ու լսվում է այնտեղից ծննդի ճիչ: Քիչ անց` երկրորդը, ու մինչև գիշերը կես է լինում, ես ու մայրս հաշվում ենք.
- Քսանվեց…
- Քանյոթ…
«Բազմանում եմ,- ասում է Կիրակոսը:- Հիմա ավելի դժվար կլինի և ավելի հեշտ…»:
- Շատ լինենք, շատ լինենք…,- քունը գլխին մրմնջում է մայրս և աթոռը մոտեցնում է ինձ, որ իր աչքի առաջ միշտ մարդ լինի:

2015-11-24

Անհասցե նամակներ (10 նամակ)


Ընծայական
To "XX"

                    Because of you.
                     Because of us.
                    Always.


Նամակ 1
  Բարև աշխարհի ամենահիմարիկ… աշխարհի, բայց ոչ իմ...
  Այսօր մի տեսակ այլ զգացողություն ունեմ, գիտե՞ս: Մի տեսակ ինձ թվում է՝ դու չպիտի լինես: Բայց, գիտե՞ս, լուսինն է մեղավոր: Ես այսօր բացեցի սիրտս նրան, ու նա ինձ խորհուրդ տվեց անկարելին՝ մոռանալ:
  Ես եմ մեղավոր: Եվ ո՞վ ասաց ինձ բացել սիրտս նրան: Բայց... չդիմացա: Ա՜խր նա այնքան անկեղծ էր ժպտում: Նա գողացել էր քո ժպիտը, նա գողացել էր քո քնքշությունը ու ինձ այդկերպ զինաթափ արեց: Նա օգտվեց իմ միայնությունից, իսկ ես (միայնակս...հը՜մ) … իսկ ես մի տեսակ դրա կարիքն զգում էի, ինչ խոսք:
  Ժպիտդ... ա՜խր ես չէի կարող շփոթել, այո՛,այո՛, այն դրոշմված էր լուսնի շուրթերին:
  Իսկ գուցե ես զառանցում եմ: Գուցե դա ընդամենը երազ էր, գուցե ես ուղղակի քնե՞լ էի քո պատկերը բանտարկելով թարթիչներիս տակ : Բայց այդ դեպքում ինչու՞ մոռանալ:
  Քեզ գրկում եմ ամու՜ր, ամու՜ր, ինչքան հնարավոր է գրկել օդը, ես քեզ սիրում եմ, ինչքան կարող է սիրել միայն մահկանացուն, շեքսպիրյան մահկանացու սիրահարը: Քեզ շնչում եմ, ինչպես ատելություն սերմանող այս դեղին վարդերից եկող հոտն եմ շնչում: Քեզ տեսնում եմ հիմա ու միշտ, ինչպես ճակատագիրս: Երկուսիդ էլ Աստված գաղտնի է պահում ինձնից...
  Ես քեզ սիրում եմ, կսիրե՞մ... Ի՞նչ իմանանք....Ով գիտի՝ կգա վաղը, թե ոչ:
  Քո՝ քեզնով ապրող...

Նամակ 2
  Նորից ցանկություն ունեմ գրելու ու նորից քեզ իմ… իմ <<անցյալ ներկայացած>>:
  Գիտե՞ս` քո լռությունը ինձ մի կողմից օգնում է: Ժողովուրդն ասում է` եթե խոսում ես, ու չի պատասխանում,ուրեմն՝ պատի հետ ես խոսում: Իսկ դու պա՞տ: Այո’,ինչու՞ ոչ: Դու կլինես իմ երազների տան հիմնապատը, ես իմ երազները կկառուցեմ քո հիմքի վրա, ու այդ երազանքի տունը կլինի այքա՜ն ամուր, այնքա՜ն հուսալի ու այնքան երջանիկ... Միայն թե, չես լինի դու, այսինքն կլինես, միայն թե պատի տեսքով... Ու ի՞նչ, մենք համաձա՞յն ենք կյանքի բաշխած այս դերերին՝ դու պա՞տ, իսկ ես՝ պատշա՞ր:
  Մյուս կողմից, ասում են՝ լռությունը համաձայնության նշան է: Բայց այդպես էլ չեմ հասկանում, ինչի՞ն ես դու համաձայնում... Գուցե կյանքի՞, կամ թե...իմ չեղած բացակայությա՞ն, երբ անգամ չես էլ հասցրել զգալ ներկայությունս ու գուցե բնավ էլ չհասցնես:
  Իսկ դու, միևնույն է, լռում ես... Իսկ ես միևնույն է քեզ եմ ուղղում այս անիծյալ նամակը…
  Իսկ մենք երբեք էլ չենք հասցնի կարդալ մեր նամականին: Չգիտեմ՝ դու պահում ես այս նամակները քեզ մոտ թե ոչ, բայց ես պահարանիս մեջ պահած ունեմ քո լռությամբ մակագրված ամեն երկտողը, որոնք ի պատասխան իմ նամակների գրել եմ ինքս ու այդպիսով ստացել մի ամբողջ կապոց:
  Ինչքան հիմար է մեզ դարձնում սերը, ու ինչքան բան ենք մենք սկսում հասկանալ:
  Կարոտում եմ քեզ ու չեմ դադարում քեզ սիրել իմ.... իմ խորհրդավոր gանձ, որ ինչպես հանկարծակի հայտնվեց, նույնպես և հանակարծակի անհետացավ...
Երեկ երազիս էիր այցելել: Դու, որ արթուն կյանքում չես ուզում կողքս անգամ նստել, հանկարծ հայտնվել էիր երազումս ու այնքա՜ն իրական էիր, այնքա՜ն իրական էր ամեն ինչ՝ և՛ կայծակը, և՛ դու, և՛ քո վախը, և՛ քո կծիկ մարմինը իմ գրկում, և՛ իմ սարսափը,որ կարող է այդ ամեն ինչը անիրական լինել: Ու, փաստորեն, ես ճիշտ էի: Կորցնելու վախը, ասում են, մարդուն իմաստուն է դարձնում: Ես իմաստնացել էի, չէ՜ որ աշխարհի բոլոր դռների բանալին հենց այդ պահին իմ գրկում էր, և ես զգում էի նրա բոլոր սանտիմետրերը...
  Միայն թե փականնները խափանվել էին... Ամեն ինչ անդառնալի էր...
  Քո՝ երբեք էլ քոնը չդարձած:

Նամակ 3
  Բա՜րև, ի՛մ արև, բարև իմ միակ լուսատու կյանքիս:
 Դու տեսնո՞ւմ ես արդյոք, հասկանու՞մ ես, թե ինչ ճիշտ եմ ընտրում բառերը: Ախր արեգակին պետք է հեռվից նայել... Ու ես կամա, թե ակամա հեռու եմ քեզնից: Ի՞նչ արած  իմ անմեղ մեղավորս, անսեր սիրածս, իմ անարև արևս:
  Աշխարհը դեպի գլոբալ տաքացում է գնում, իսկ մեր միջև օդը սառչում է: Հավատալու՞ բան է: Հավատալու՞ բան է, որ ամեն անգամ քեզ տեսնելիս օդը շիկանում է, հպվում դեմքիս ու ես սիրուց, քո շիկացրած օդից վառվող երեսս եմ փորձում թաքցնել: Տղան շիկնել չգիտի, հիշի՛ր, միայն եթե նրան չեն այրում սիրո հուրերը:
  Բա՛րև ու էլի՜ բարև: Տեսնես երբ կավարտվեն այս հեռակա բարևները: Սերը մի բան է, որ ինչքան էլ ուժեղ լինի, մեկ է, հեռավորությունից սառչում է: Ու ես վախենում եմ սառած օդից, սառած զգացմունքներից, սառած սիրուց: Ուզում եմ, որ երբևէ այս հեռվից ու մենակ հնչող բարևը փոխվի բարի լույսի, որը կլսեմ քո շուրթերից առավոտ վաղ՝ շաղախված ու թաթախված սև սուրճի թմրեցուցիչ համով ու հոտով: Ուզում եմ բարևը կորչի, թող միայն մնան հայացքները...
  Մոտալուտ հանդիպումներից առաջ չգիտեմ՝ ինչու, նորից անխելքանում եմ, մոռանում եմ փորձս տառապանքի, ապրումների ու վերստին, առաջին անգամվա պես անկողնում մինչ լուսաբաց նստած եմ անցկացնում գիշերը: Պատկերդ հազիվ անէանում է լուսաբացին, ու մինչ հասցնում է խավարած ուղեղս պատկերդ վերջնականապես մոխրացնել, ստիպված եմ լինում արթնանալ զարթուցիչի ձայնից:
Իսկ որքան կուզեի, որ դու լինեիր իմ զարթուցիչը...
  Բարև, ա՜րևս... Հազար բարին ընդ քեզ...
  Քո՝ քեզնով հեռվից հիացող:

Նամակ 4
  Է՜հ, էլի բարև: Լիքը սրտով բարև: Հանաք բան չէ՝ լիքը սիրտ: Մնում է միայն՝ պարզեմ՝ էդ ինչով է լիքը:
  Գժվել եմ, գիտե՞ս: Մենակության հետ խաղ եմ խաղում: Ինքը երազանք է պահում, ես եմ սկսում գուշակելը, հետո ես եմ պահում իմ երազանքը, ու նա է սկսում գուշակել: Միշտ պարտվող եմ դուրս գալիս, քանի որ երազանքս անփոփոխ է ու մի անուն ունի՝ ԴՈՒ:
  Սիրում եմ պայթեցնել մենությունը ռոմանտիկ երաժշտությամբ: Գիտե՞ս ինչու: Երբ չորս կողմդ միայն պատեր են, ու երաժշտությունը արձագանք է տալիս նրանց մեջ, ակամայից այն, որքան էլ չուզեմ, ներխուժում է սիրտս, ու դու այնտեղից դուրս ես գալիս գոնե մի քանի րոպեով: Հիանալի՜ րոպեներ են դրանք:
  Իսկ երբ դադարում է երաժշտությունը, դու նորից քո տեղն ես վերադառնում: Կանգնում եմ հայելու դիմաց, նայում սրտիս ու ասում՝ բա՛րև, ի՛մ վտարված:
Լինում են պահեր, որ ցանկանում եմ հեռախոսս փշուր-փշուր անել: Պարզ է չէ՞, թե ինչու:   Չեմ կարողանում իմ մեջ ուժ գտնել հաղթահարելու քեզ զանգահարելու այդ անհաղթահարելի ցանկությունը: Բայց հետո հիշում եմ, որ բաժանորդն ինձ համար ընդմիշտ ահնասանելի է... Ցավում եմ, իսկ ես ուզում էի լսել ձայնիդ երաժշտությունը…
Բարև,բա՜րև, ի՛մ … անհասանելիություն:
Քո՝ մենակությունը քեզնով լցնող:

Նամակ 5
  Նորից ու նորից բարև, իմը չդարձա՛ծ գեղեցկուհի...
  Ահա արդեն ինչքան ժամանակ է ես քեզ չեմ գրել, ու կարծես ժամանակը կապարի պես ծանրացել է մտքիս, փակել բոլոր ճամփաներն իմ դեմ ու լոկ տանջում է ինձ՝ հիշեցնելու, որ արդեն մեկ ամիս է թույլ եմ տվել մեծագույն սխալ...
  Բարև քեզ, իմ չշահվա՛ծ տոմս, իմ կյանքի չհաղթա՛ծ վիճակախաղ: Տեսնես՝ քո մոտ ինչպես է անցել այս ամիսը... Ես լուռ էի, ու դա քեզ ուրախացնու՞մ էր: Գուցե ընդհանրապես չես էլ հիշե՞լ, որ կար, այո՛, կար մեկը, որ գրում էր, զզվեցնում քեզ իր անընդհատ կրկնվող սիրո խոստովանություններով: Ինչ արած, սիրո մեջ նորություն չկա, ես որտեղի՞ց նորովի սիրահարվեի:
  Այս մեկ ամսում ինչ ասես, որ չարեցի մոռանալու համար քեզ, համոզելու համար ինձ, որ կա կյանք առանց քեզ: Բայց, ո՛չ, դու մեխի պես խրվել ես կյանքիս մեջ ու դուրս գալու միտք էլ չունես: Հիշու՞մ ես, ես քեզ ասել էի, որ դու իմ երազած կյանքի, տան պատի հիմնաքարն ես: Բայց, կարծես, երազներս փլվում են, սիրո մեջ երկրաշարժ է եղել. կյանքը կործանվում է:
  Ինձ մի տեսակ առանց ապահովագրության անծայրածիր ծովը դուրս եկած նավի եմ նմանեցնում: Ղեկս տվել էի անհայտի ձռքը, գնում էի դեպի անհայտը, և ահա թերևս ամենաորոշակին նավարկությանս մեջ վախճանն է լինելու, վախճանը փոթորկի ձեռքով, որ մարդիկ հիմարաբար սեր են կոչում...
  Ես էլ մարդ եմ,ու հավատացել եմ հեքիաթների...
  Բարև քեզ... ու ներիր սիրելուս համար… Չնայած ասում են՝ սիրո համար ներողություն չեն խնդրում, այնուամենայնիվ ես ներողամտությունդ եմ հայցում մի սխալի համար, որ ավելին է քան մեխը, որ անփութորեն սխալ տեղ է մեխվել, քան նավը, որ առանց լրացուցիչ ապահովագրվելու բաց ծով է դուրս եկել նավարկելու, քան սուտը, որ յուրաքանչյուրս կրում ենք մեր մեջ... Ներիր, չէ՞ որ քեզ մոտ ներելը հազար անգամ ավելի հեշտ է ստացվում, քան սիրելը:
  Բա՛րև, հազա՜ր բարի...

Նամակ 6 
     Բա՜րև, ի՛մ հեռավոր, բա՜րև…
  Որքան ժամանակ է լռել է գրիչս՝ բռնի լռեցնելով սրտիս ու մտքիս: Բայց այդ անպիտանները, ինչպես տեսնում ես, համախմբեցին իրենց ուժերը, ու ես, նորից անզորացած, տրվեցի քաղցր մեղքին՝ գրելով քեզ:
  Բայց միթե սերը, որ այդպես բուռն պայթյունով ալեկոծում է այտերս քեզ տեսնելիս, մե՞ղք է: Մի՞թե մեղք է այն քաղցր զգացումը, որ ունենում եմ ամեն անգամ, երբ դու ժպտում ես, ու այտերիդ ի հայտ են գալիս երկու փոքրիկ փոսիկներ: Ա՜խ, այդ փոսիկները… Ես պաշտում եմ դրանք, բայց միևնույն ժամանակ… սարսափում: Ամեն անգամ նկատելով այդ փոսիկները՝ հալվում եմ, անէանում դրանցում,  ու կարծես դրանք գերեզման են դառնում ինձ համար: Սարսափելի՜ է…
  Գիտե՞ս, երեկ ձյուն էր գալիս: Ու ես ողջ հոգով կախարդական փայտիկ էի ուզում, որն ինձ կվերափոխեր ձյան: Գաղտագողի կիջնեի ապակուդ, կգերվեի քեզնով ու քեզնից հորդող ջերմությունից կհալվեի: Ինչպիսի՜ երջանկություն, ինչպիսի՜ քաղցր մարդասպանություն:
  Բա՛րև, ի՜մ ձյունասեր, բա՜րև: 
  Քո՝ քո մեջ անէացող…

Նամակ 7 
  Բա՜րև, ի՛մ գեղեցկուհի, հազար գեղեցիկ լեզուներով բա՜րև:
  Գիտեմ, որ քեզ դուր չի գալիս, երբ քեզ <<ինձնով եմ անում>>, բայց հասկացիր, չէ՞ որ դու իմն ես միայն այս նամակներում: Ավելին՝ քո չգրված պատասխաններում ես էլ քոնն եմ՝ անմնացորդ, նվիրաբար… Չնայած իրականությունը այդ մտացածին նամակներից ոչնչով չի տարբերվում:
  Բա՜րև, ի՛մ իրականս… նամակներում:
Հավատա, ինքս էլ դեմ չեմ լինի մոռանալ քեզ: Եվ ու՜ր էր թե սերս էլ երազ լիներ, որ արթնանալուն պես պատմեի ջրին, քշեր տաներ իր հետ:
  Գիտե՞ս, երբեմն դիմում եմ ջրի ուժին: Օ՜հ, անխելքություն է, գիտեմ, բայց սերն է մեղավոր: Սիրող մարդու խելքն, ասում են, չափվում է մեկ բաժակ ջրով:
  Երբեմն ափին կանգնած փորձում եմ դարդերս ջրին տալ: Ափի երկայնքով մեկ գրում եմ կախարդական այն խոսքերը, որոնք սարսափում եմ անգամ բարձրաձայն արտասանել, ու սպասում, թե երբ է ջուրը մաքրելու գրածս: Միամտաբար հույս ունեմ, թե այդպիսով իմ մտքերից ու սրտից կջնջվես դու էլ: Սերը մարդուն մանուկ է դարձնում: Ա՜խ,կուզեի հավերժ մանուկ լինել ու միայն քեզնով մանկանալ:
  Բա՜րև, ջրահալածս, բա՛րև, հաղթանակա՜ծս… 
  Քո՝ հայելում իր փոխարեն քեզ տեսնող…

Նամակ 8 
  Բա՛րև հրացոլքս, բա՜րև…
  Երկար ժամանակ գրելչգրելու երկընտրանքը բերանն արնոտ գազանի պես կանգնել էր անդնի խորքում, ու իմ սայթաքելուն էր սպասում: Բայց գրելով քեզ մոտիկ լինեու հույսն ինձ թևեր տվեց, ես ի զորու եղա սավառնել մահասարսուռ այդ անդնդի վրայով, ու հիմա գրում եմ քեզ…
  Ռոմանտի՞կ եմ… գուցե: Բայց ո՞վ է ասել, թե կյանքում միայն իրապաշտներ են պետք: Կյանքը մեկն է, իրականությունը՝ ծանր բեռ, որ պետք է կրենք մեր ողջ կյանքում: Ու այդ սև-դառը իրականության մեջ դու արև դարձար ինձ համար, ծիածան կտրեցիր հոգուս մթնոտ քարաժայռում,  որ՝ եղիցի՜ լույս….
  Դու ասես զուլալ լիճ լինես, դեպի ուր ձգտում են մանուկները՝ ամռանը իրենց տապը հովացնելու համար: Ես էլ մանկացել ու երազարթուն միայն գիրկդ եմ ձգտում՝ սրտիս տապերին բուժում փնտրելու: Բայց իմ ու քո միջև մաթեմատիկան դաժան պրոգրեսիա է գծվել՝ որքան մոտենում եմ, այնքան հեռանում ես դու: Բայց քեզ համար քիմիան գաղտնի է պահել սիրո իր բանաձևը, ու ես փորձապակու բեկորների շուրջ շվարած փորձում եմ փշրանքներից սեր հավաքել… ավա՜ղ, չեղածը հետ բերել չեմ կարողանում:
  Բար՜և, իմ փայփայված անիրականություն…
  Բար՜և  հազար դար ու հազար տարի… 
  Քո՝ քեզնով հիվանդ…

Նամակ 9 
  Բա՜րև իմ հույսերի կացարան։ Բա՛րև։ 
  Վերջին շրջանում պակասել են նամակներս, բայց չէ որ սերս դրանից մի կաթիլ անգամ չի պակասել։ Ընդհակառակը։ Սերս հետզհետե վերածվում է ամենավեր հողմապտույտի, որ սպառնում է կուլ տալ ինձ ամբողջովին։ Իսկ դու՝ կյանքիս միակ փրկարար, կանգնել ես հեռվում, ու ցանկություն էլ չունես ամենևին ազատելու ինձ այս խաչակիր տանջանքներից։ 
  Բարև, ի՛մ հորինվածք, հազա՜ր բարին։ Դու ամենևին այն չես եղել, ինչպիսին ես եմ քեզ կարծել. դու Հրեշտակ չէիր, բայց ես թևավորեցի քեզ, դու Կյանք չէիր, բայց ես կյանք տեսա քո մեջ, Արև չէիր, բայց լույս տեսա հետագա օրերիս համար, Հույս չէիր, բայց ես հուսադրվեցի քեզնով։ Ես ստեղծեցի քեզ, պարզվում է։ Ու հիմա խարխափում եմ իրակա-նության ու սեփական հորինվածքների ճոճաթոռին։
  Ես ստեղծեցի քեզ, բայց կատարելության չհասցրի, որ իմ անկատար հողանյութ շինվածքը գտնի իր նմանին։ Բայց դու կատարելության հասար, և արդեն հետաքրքիր չէր քեզ համար քո ստեղծողը։ Դու դարձար անառակ որդի, որի վերադարձին ինձ ժամանակ չէ տրված սպասելու։
  Բայց ես շարունակեցի սիրել քեզ։ Առերես մերժելով, բայց հոգումս փայփայելով սիրո ծաղկավետ երազները ես շարունակեցի թև առնել քեզնով, շունչ քաշել քո ռունգերով, աշխարհը տեսնել միայն քո աչքերով։ Ես շարունակեցի ապրել քեզնով։ Իսկ դու՝ որդի անառակ, մերժեցիր քո ստեղծողին։ 
  Բա՜րև հորինված կատարելություն, բարև։ 
  Քո՝ հավերժ դարձիդ սպասող Ծնող։

Նամակ 10
  Բա՜րև, իմը չդարձած իմ երջանկությու՜ն:
  Դու ժպտում էիր, ու ես այնպես սիրում էի քո ժպիտը. դու ձևականությունների կարիք չունեիր, դու Դու էիր ինձ հետ, քանի որ ես սիրում էի քեզ այնպիսին, ինչպիսին որ կայիր:   Միայն թե դու չկարողացար սիրել իմ՝ քեզ անմնացորդ սիրելը:
  Բա՛րև, ի՜մ երջանկություն, երջանիկ օրերի հարազատ հոգի… բա՛րև:
  Ասում են՝ պետք է կարողանալ սպասել մարդուն, երջանկությանը, հանդիպմանը, և ճակատագիրը կհատուցի քեզ քո սպասման համար: Երևում է՝ իմ ճակատագիրը մոռացել է մաքրել հաշիվներն ինձ հետ:
Բա՛րև, իմ ճակատագրային, հազա՜ր անգամ նվիրական բարև:
Ինչքան էլ թանկ չլինի նվերը, այնուամենայնիվ կյանքն ավելի թանկ է: Ի վերջո պետք է համա-կերպվենք, ու շարունակենք ապրել առանց սպասելու, առանց հուսալու: Ու ես որոշեցի դադարել սպասել քեզ, սպասել մեզ, սպասել անիրականալիին:
  Ես գիտեմ, որ մոռացումը հեշտ չի տրվի ինձ, գուցեև չտրվի ընդհանրապես, ես գիտեմ, որ սկսելու եմ քայլել մոռացման սուրսայր շեղբի վրայով, գիտեմ, որ դա ինձ մի ամբողջ կյանք կարժենա, բայց ինչպես ասել է ինձ պես մի անհույս սիրահար՝ երբեմն պետք է կարողանալ ազատ թողնել սերը, ազատություն տալ սրտումդ բանտած ոսկեթև թռչունին, թողնել, որ այն լքի իր բնակարանը. ի վերջո փոփոխությունները միշտ էլ օգտակար են:
  Այո՛, ես ուզում էի, որ դու իմը լինեիր անմնացորդ, առանց կոտորակումների ու տասնորդականների, ամբողջական…միայն իմը: Սակայն քեզ երջանիկ տեսնելու (թեկուզ և հեռվից) հեռանկարը ավելի է ջերմացնում հիմա իմ հոգին, քան երբևէ ջերմացրել է  քո չփոխադարձած սերը:
  Ու հիմա վերջին անգամ ասում եմ քեզ բարև, իմ կյանքի սեր, իմ հոգի, իմ ջերմություն, իմ մուսա, իմ եղելություն… իմ դառը ավարտ…
  Վերջին անգամ քեզ հասցեագրում եմ մի նամակ, որի կարիքը դու բնավ չես զգացել երբևէ: Քեզ եմ գրում այս նամակը, որի ամեն մի տառը զգեստված է իմ սիրո շապիկով: Գրում եմ քեզ վերջին անգամ ոչ այնքան հրաժեշտ տալու, որքան քեզնից խոստում առնելու համար: Դու պարտավոր ես երջանիկ լինել երկուսիս փոխարեն: Դու պարտավոր ես երջանկացնել ինձ քո երջանկությամբ: Եվ թեկուզ իմ սերը քեզ համար գրոշի արժեք իսկ չի ունեցել, այնուամենայնիվ դու պարտք ես ինձ իմ երջանկությունը:
  Այնպես եմ ուզում՝ երբեք չավարտել այս նամակը, բայց արդեն ժամանակն է վերջակետ դնելու: Եվ ամենևին էլ խոսքը նամակի մասին չէ: Ժամանակն է վերջակետ դնելու մի զգացմունքի, որն այդպես էլ բազմակետի բերկրանքը չապրեց, ժամանակն է վերջակետ դնելու այնտեղ, որտեղ ստորակետը կարող էր սարեր շրջել: Բայց կյանքը իր սթափեցնող ապտակով, նորից ինձ հիշեցնում է, որ ժամանակն է: 
  Հաջողությու՜ն, իմ սեր, իմ ամենաբորբ զգացմունքներից  ձուլված աստվածուհի: Հաջողությու՜ն: 
  Քո՝ իր երջանկությունը քո երջանկությամբ չափող սիրահար:

Հ. Գ.
     Շնորհակալ եմ քեզ, որ եղար իմ կյանքում, շնորհակալություն, որ չհարցրիր սրտիս դուռը բանալուց առաջ, քանի որ այն պատրաստ չէր նոր սերերի: Եվ թեկուզ դու խուժեցիր իմ սիրտ առանց իմանալու այդ մասին, այնուամենայնիվ շնորհակալ եմ: 
   Շնորհակալ եմ, որ  այսքան ամ ուղեկցեցիր իմ կույր սրտին, ոնց ուղեկցում են ծեր պապիկին ճանապարհն անցնելիս, և անում են դա հարգանից ու խղճահարությունից դըրդված: Ուզում եմ մտածել, որ չսիրեցիր, բայց հարգեցիր սերս:
    Շնորհակալություն, որ մերժելիս դանակներ չմտցրիր կողերիս մեջ, այլ ուղղակի շոյեցիր վերքս, շոյեցիր, բայց չհամբուրեցիր:
<<Այս աշխարհում մենք չենք ընտրում՝ ցավոտ կլինի, թե՝ ոչ: Բայց մենք հնարավորություն ունենք ընտրելու նրան, ով կցավեցնի մեզ: Եվ ես իմ ընտրությունից գոհ եմ>>:

Շնորհիվ քեզ:
Շնորհիվ մեզ:
Ընդմիշտ: